Bán hàng online không còn rẻ: 5 loại chi phí mới đang bào mòn lợi nhuận của nhà bán

Trong vài năm trở lại đây, bán hàng online từng được xem là một con đường dễ tiếp cận với vốn ít, chi phí mặt bằng thấp và khả năng mở rộng nhanh. Nhưng giờ đây, khi thị trường thương mại điện tử (TMĐT) Việt Nam đã trưởng thành, người bán đang phải đương đầu với những chi phí mới – những “kẻ thầm lặng” – đang ngày càng ăn mòn phần lợi nhuận nếu nhà bán không có phương pháp quản lý tốt. Dưới đây là 5 loại chi phí lớn cần được quan tâm:

1. Chi phí quảng cáo & marketing kỹ thuật số tăng cao

Một trong những chi phí rõ ràng và dễ cảm nhận nhất là marketing – quảng cáo trả phí, chạy ads, SEO, KOL/influencer marketing…

Theo số liệu từ Vietnam Economic Times trích dẫn từ eMarketer, chi tiêu cho digital marketing tại Việt Nam đang tăng ~ 25-30% mỗi năm. Tổng chi phí cho quảng cáo kỹ thuật số khoảng 2,5 tỷ USD với tốc độ tăng trưởng khoảng 19-30%/năm tùy ngành và kênh.

Đáng chú ý, chi phí thuê Influencer/KOL để quảng bá sản phẩm đang rất cao. Ví dụ, các Nano-influencer có thể tính từ vài trăm nghìn đến vài triệu đồng/bài, trong khi Mega Influencer (người nổi tiếng, lượng follow lớn) có thể lên tới 45-100 triệu đồng hoặc hơn cho một post quảng cáo.

Với nhu cầu hiển thị cao, video content, livestream, content chuyên nghiệp, nội dung sáng tạo… yêu cầu đầu tư thời gian, công sức, thiết bị. Việc sản xuất content “chuẩn” không rẻ, đặc biệt khi cạnh tranh cần nổi bật giữa hàng ngàn shop giống nhau.

Vì vậy, để tiếp cận được khách hàng, nhà bán phải đầu tư liên tục vào quảng cáo và marketing – chi phí này không chỉ là chi ban đầu mà trở thành chi cố định, ít có khoảng nghỉ.

2. Chi phí vận chuyển và logistics (giao hàng, kho bãi, chặng cuối)

Logistics là khâu quan trọng nhưng thường bị đánh giá thấp cho đến khi nó gây ảnh hưởng lớn lên biên lợi nhuận. Theo báo cáo của nền tảng Metric, doanh thu TMĐT 9 tháng năm 2024 đạt 227,7 nghìn tỷ đồng, tăng gần 38% so với cùng kỳ năm trước, sản lượng sản phẩm lên tới 2,43 tỷ sản phẩm, tăng gần 49,8%.

Chi phí vận chuyển chặng cuối hiện chiếm tới 28% tổng chi phí vận chuyển thông thường, và có thể tăng lên 53% nếu có yêu cầu đặc biệt (như giao nhận nhanh, bảo quản đặc biệt.

Một báo cáo từ Google-Temasek-Bain & Company cho biết: logistic tại Việt Nam chiếm khoảng 20-25% GDP, trong khi mức trung bình thế giới khoảng 10-15% GDP.

Tốc độ phát triển ngành logistics ~ 16%/năm, nhưng TMĐT tăng ~ 30%+, dẫn tới chênh lớn trong năng lực đáp ứng với nhu cầu giao hàng, kho bãi, hậu cần.

Với chi phí vận chuyển cao, đặc biệt là giao hàng nhanh, miễn phí vận chuyển nếu đơn hàng đạt mức nào đó, hoặc các yêu cầu đặt biệt (giao trong ngày, bảo hành, đổi trả dễ dàng…), lợi nhuận ròng bị thu hẹp rất mạnh.

3. Chi phí nội dung sáng tạo và sản xuất hình ảnh – video để thu hút khách

Người mua ngày nay có kỳ vọng cao về hình ảnh sản phẩm, mô tả rõ ràng, video review, livestream, influencer review… Nếu sản phẩm không được giới thiệu tốt, rất dễ bị bỏ qua dù giá tốt.

Việc hợp tác với micro-influencers đã tăng mạnh vì họ có tương tác tốt với chi phí thấp hơn influencer lớn. Báo cáo Influencer Marketing 2024 cho thấy 43,9% doanh nghiệp tại Việt Nam ưu tiên micro-influencer (10.000-100.000 follower) vì chi phí hợp tác hợp lý và hiệu quả tương tác cao.

Nhưng hợp tác với influencer lớn (mid-tier, macro, mega) để sản xuất nội dung video, livestream đòi hỏi ngân sách rất lớn: sản xuất, quay video, chỉnh sửa, trả phí người nổi tiếng… Tất cả đều là chi phí cố định hoặc chi phí lớn nếu làm theo chiến dịch.

Chi phí này không chỉ là tiền trả cho influencer, mà còn là chi cho thiết bị, điện ảnh, kịch bản, hậu kỳ… Các shop nhỏ, nếu không đầu tư bài bản, sản phẩm của họ rất dễ bị “mờ nhạt” trong mắt người tiêu dùng.

4. Chi phí vận hành & quản lý – tồn kho, đổi trả, chăm sóc khách hàng

Bán hàng online không chỉ là có sản phẩm + đăng bài + giao hàng, mà còn là quản lý rất nhiều thứ hậu trường:

Tồn kho: nếu nhập nhiều để có số lượng, muốn khấu trừ chi phí vận chuyển mỗi đơn, nhưng tồn kho cao đồng nghĩa chi phí lưu kho, hao hụt, vốn chết.

Đổi trả: người mua mong muốn được trả hàng / đổi dễ dàng nếu sản phẩm lỗi hoặc không như mô tả. Shopee, Lazada, các sàn lớn thường yêu cầu policies rõ ràng. Nếu không có hệ thống đổi trả, thiệt hại rất lớn.

Chăm sóc khách hàng: trả lời inbox, xử lý khiếu nại, xử lý ảnh/video thực tế của khách, đánh giá xấu – đòi hỏi nhân lực, quy trình, có thể mất thời gian.

Trong báo cáo logistics & TMĐT, chi phí chặng cuối (giao hàng tận nơi, bảo quản, đổi trả) có thể tăng tới 50-53% nếu có yêu cầu đặc biệt.

Ngoài ra, chi phí marketing + logistics + đổi trả + sản xuất nội dung cộng lại có thể làm giảm đáng kể phần margin, đặc biệt với sản phẩm có giá thấp, biên lợi nhuận mỏng.

5. Chi phí tuân thủ pháp lý, thuế và rủi ro nội dung

Đây là nhóm chi phí thường không được tính vào ban đầu, nhưng càng về sau là càng rõ ràng:

Nguồn gốc xuất xứ, giấy phép, chứng nhận nếu sản phẩm liên quan thực phẩm, dược phẩm, làm đẹp,… Người tiêu dùng yêu cầu rõ ràng, sàn TMĐT cũng kiểm soát nghiêm. Nếu sản phẩm không có giấy tờ đầy đủ, có thể bị gỡ, bị khóa shop, chịu phạt.

Thuế: Nhà nước ngày càng siết thu thuế TMĐT, thu thuế cá nhân/hộ kinh doanh online, thu nhập từ livestream, KOL… Nếu không nộp, rủi ro bị truy thu, phạt.

Bảo vệ thương hiệu & quyền sở hữu trí tuệ: nếu bị làm giả, bị copy, ảnh hưởng hình ảnh & khách hàng thì phải chi cho việc kiện cáo, marketing đính chính,…

Các chi phí này có thể không là ngân sách hàng tháng lớn như marketing hay logistics, nhưng khi bị phán xét, chế tài, mất uy tín thì hậu quả rất nặng.

Người bán làm gì để duy trì lợi nhuận?

Thực trạng cho thấy: nếu trước đây lợi nhuận từ bán hàng online có thể đạt được dù chi phí vận hành, marketing,… chưa cao, thì nay những chi phí mới này – quảng cáo & influencer, logistics & giao hàng, sản xuất nội dung, quản lý tồn kho & đổi trả, và chi phí pháp lý – đang hội tụ và tạo áp lực lớn.

Để duy trì lợi nhuận, người bán cần:

Tối ưu hóa tuyển chọn kênh quảng cáo – chọn những kênh có chi phí chuyển đổi tốt, ưu tiên micro-influencers, nội dung do người dùng sản xuất (UGC) để giảm chi phí sáng tạo.

Đầu tư công nghệ logistics và quản lý quy trình – hợp tác với các nhà vận chuyển hiệu quả, sử dụng kho thông minh, hệ thống quản lý đơn hàng, giao hàng chặng cuối tiết kiệm.

Kiểm soát tồn kho và giảm rủi ro đổi trả – nhập hàng phù hợp nhu cầu, có sản phẩm mẫu, mô tả minh bạch để giảm sai sót, tổn thất.

Tuân thủ pháp lý và minh bạch chất lượng – để tránh rủi ro bị phạt, bị gỡ sản phẩm, mất uy tín.

Xây dựng giá trị thương hiệu và trải nghiệm khách hàng – đôi khi khách hàng sẵn sàng trả cao hơn nếu tin vào thương hiệu, được trải nghiệm tốt, dịch vụ hậu mãi tốt.

Phan Trang