Bộ trưởng Bộ Công Thương: "Kinh tế nông nghiệp đã qua thời ‘rau 2 luống, lợn 2 chuồng’, nếu không làm sạch thì không bán được cho ai"

Sáng 1/10, Trung ương Hội Nông dân Việt Nam phối hợp với Bộ Công Thương tổ chức Diễn đàn Nông dân Quốc gia lần thứ X năm 2025. Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam và Bộ trưởng Công Thương đã lắng nghe trực tiếp chia sẻ của nông dân xung quanh chủ đề "Kết nối thị trường - Xây dựng thương hiệu - Thúc đẩy tiêu thụ nông sản, góp phần tăng trưởng kinh tế đất nước 2 con số".

Tại diễn đàn, ông Phạm Hồng Duy, Phó Giám đốc hợp tác xã (HTX) Dịch vụ nông nghiệp tổng hợp An Phát (Hà Nội), chia sẻ mô hình liên kết sản xuất khép kín của HTX với các nông dân, từ trồng cây gỗ, bưởi, nuôi cá, ba ba đến phát triển du lịch nông nghiệp. Tuy nhiên, ông bày tỏ lo ngại về tình trạng tiêu thụ bấp bênh, đặc biệt khi thiên tai, mưa bão liên tiếp gây thiệt hại cho nông dân.

Trả lời các câu hỏi từ phía nông dân, ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương), cho biết nông sản luôn là lĩnh vực được ưu tiên trong các chương trình xúc tiến thương mại quốc gia. Hằng năm, Bộ đều dành khoảng 20-25% ngân sách xúc tiến thương mại để hỗ trợ tiêu thụ nông, lâm, thủy sản.

Riêng năm 2024, Bộ đã triển khai 26 đề án cho nông sản với ngân sách hơn 26,5 tỷ đồng, chiếm gần 22% tổng kinh phí chương trình. Các hoạt động bao gồm: đưa nông sản tham gia hội chợ, triển lãm quốc tế; tổ chức hội nghị, đoàn giao thương ở nước ngoài; xây dựng cơ sở dữ liệu ngành hàng… Nhờ đó, hàng nghìn doanh nghiệp, HTX đã ký kết hợp đồng và biên bản ghi nhớ với tổng giá trị hàng trăm triệu USD, góp phần quảng bá nông sản Việt, mở rộng thị trường và tận dụng cơ hội từ các FTA.

Bước sang năm 2025, Bộ Công Thương đã phê duyệt 118 đề án xúc tiến thương mại, trong đó có 38 đề án dành riêng cho ngành nông sản với tổng kinh phí gần 35 tỷ đồng. Theo ông Phú, ưu tiên trong thời gian tới sẽ dựa trên nhu cầu của thị trường thế giới, và nông dân có thể tiếp cận thông tin này qua các cuộc họp định kỳ cuối mỗi tháng.

Để tham gia hiệu quả, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại nhấn mạnh, nông dân, HTX cần chú trọng nâng cao chất lượng sản phẩm, đảm bảo truy xuất nguồn gốc, sản xuất theo tiêu chuẩn xanh – sạch, đồng thời quan tâm đến bao bì, thương hiệu và đăng ký bảo hộ. 

"Thị trường khó tính ngày càng đòi hỏi cao, nếu sản phẩm không đạt chuẩn, chúng ta khó giữ được chỗ đứng", ông cho biết.

Bổ sung ý kiến, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh, bà con nông dân cần thay đổi tư duy sản xuất theo cơ chế thị trường, phải trả lời rõ ràng ngay từ đầu các câu hỏi: Làm gì, bán cho ai, bán ở đâu và với giá nào? Chỉ khi xác định được những yếu tố này, hoạt động sản xuất mới hiệu quả, tránh tình trạng làm theo thói quen rồi mới loay hoay tìm đầu ra.

Ông cũng lưu ý, phát triển kinh tế nông nghiệp hiện nay đòi hỏi phải quy hoạch, xây dựng vùng trồng đáp ứng yêu cầu của thị trường và người tiêu dùng, hướng tới sản phẩm xanh, sạch, an toàn.

"Bây giờ làm kinh tế nông nghiệp thì cũng cần xác định quy hoạch, xây dựng các vùng trồng đáp ứng yêu cầu của thị trường và người tiêu dùng, phải là sản phẩm xanh, sạch. Đã qua rồi thời "rau 2 luống, lợn 2 chuồng", nếu không làm sạch thì không bán được cho ai", Bộ trưởng Bộ Công Thương nhấn mạnh.

Phí sàn TMĐT quá cao, nông dân không thể cạnh tranh

Trong bối cảnh công nghệ số phát triển mạnh mẽ, kênh thương mại điện tử cũng đang trở thành một "cửa ngõ" quan trọng để nông sản Việt tiếp cận người tiêu dùng trong nước và quốc tế. Thực tế, nhiều hợp tác xã (HTX), doanh nghiệp khi tham gia bán hàng online lại gặp phải những khó khăn mới, đặc biệt liên quan đến phí sàn và chi phí vận chuyển.

Tiếp tục đối thoại với Bộ trưởng Bộ Công Thương, chị Chảo Thị Yến - HTX Goong (Lào Cai), khởi nghiệp với các sản phẩm chủ yếu là thảo dược dựa trên tri thức dân gian của cộng đồng - cho biết hiện thị trường TMĐT Việt Nam có nhiều doanh nghiệp lớn, chiếm thị phần quan trọng trong giá trị xuất nhập khẩu. Qua trải nghiệm của bản thân, chị nhận thấy 3 điều khó khăn nhất là phí sàn cao trong khi biên lợi nhuận nông sản lại rất thấp.

"Nếu bán giá thấp thì lỗ, trong khi tăng giá bán lại gây khó khăn trong lợi thế cạnh tranh", chị cho biết.

Thứ hai, sàn TMĐT cũng có nhiều điều kiện ngặt nghèo, gây khó khăn cho bà con trong quá trình tiếp cận. Thứ ba, nhiều đơn hàng mất chi phí vận chuyển cao, thậm chí gấp 2 lần giá trị hàng hóa sản phẩm.

Trước vấn đề này, chị Yến đặt câu hỏi về kế hoạch, giải pháp của Bộ Công Thương để phối hợp với các sàn thương mại điện tử lớn bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, nhà sản xuất chính đáng, đồng thời bán nông sản Việt Nam tại thị trường trong nước cũng như ra nước ngoài.

Bà Lê Hoàng Oanh, Cục trưởng Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), cho biết phí sàn và vận chuyển phụ thuộc vào cơ chế thị trường, Nhà nước không thể can thiệp trực tiếp. Tuy nhiên, Cục đã làm việc với nhiều sàn thương mại điện tử lớn.

Theo đó, các sàn cam kết triển khai nhiều chương trình hỗ trợ giới thiệu sản phẩm mới, OCOP (mỗi xã một sản phẩm), hướng dẫn để hàng đủ điều kiện lên sàn, đào tạo miễn phí giúp doanh nghiệp bán hàng hiệu quả.

Để giảm chi phí sàn và logistics, bà Oanh cho biết cơ quan này khuyến khích nông dân, doanh nghiệp nâng cao chất lượng, mở rộng quy mô sản xuất và áp dụng hình thức gom hàng, vận chuyển kết hợp. Chẳng hạn, ở vùng Tây Bắc, các đơn vị bán gạo sẽ gom lại cùng 1 chuyến hàng để giảm chi phí vận chuyển.

Bổ sung nội dung này, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết Luật TMĐT sẽ được thông qua tại kỳ họp tháng 10 này.

Bộ sẽ có văn bản chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương sử dụng hiệu quả các chương trình xúc tiến thương mại để hỗ trợ các sản phẩm chủ lực (như nông sản, thủy sản). Hình thức hỗ trợ có thể là miễn phí lên sàn, giảm chi phí logistics, tập trung vào 100 sản phẩm trọng điểm.

Ngọc Khánh