Dự án Luật BHXH (sửa đổi) được trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến tại Phiên họp 25, sáng 17/8. Trình bày báo cáo tóm tắt dự án Luật BHXH sửa đổi, Bộ trưởng LĐ-TB&XH Đào Ngọc Dung nhấn mạnh, việc sửa đổi luật là cần thiết bởi qua hơn 7 năm thi hành, Luật BHXH năm 2014 đã nảy sinh nhiều bất cập.
Một trong những đề xuất quan trọng khi sửa luật lần này là bổ sung quy định quản lý thu, đóng BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện nhằm xử lý tình trạng trốn đóng BHXH.
Theo Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH, Nghị quyết số 28-NQ/TW yêu cầu hoàn thiện các chế tài xử lý vi phạm pháp luật về BHXH, nhất là đối với các hành vi trốn đóng, nợ đóng, trục lợi BHXH theo hướng cơ quan quản lý nhà nước về BHXH và cơ quan quản lý Quỹ BHXH có thẩm quyền xử phạt các doanh nghiệp trốn đóng, nợ đóng, gian lận, trục lợi BHXH.
Đặc biệt, chính sách được bổ sung nhằm kịp thời ngăn chặn tình trạng gian lận, trục lợi chính sách BHXH, bảo hiểm thất nghiệp.
Cũng theo Bộ trưởng Đào Ngọc Dung, thời gian qua, cơ quan BHXH và các cơ quan liên quan đã có nhiều cố gắng, thực hiện nhiều giải pháp nhằm hạn chế tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH và cũng đã có những chuyển biến tích cực nhất định.
Tuy nhiên, tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH vẫn còn diễn ra ở nhiều doanh nghiệp, địa phương, bình quân trên 10.000 tỷ đồng/năm, đặc biệt vẫn còn tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH diễn ra thời gian dài dẫn đến tình trạng khó có khả năng thu hồi, ảnh hưởng tới việc giải quyết chế độ BHXH của người lao động.
Nhận định có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, Bộ trưởng cho biết, có việc chưa xác định, quản lý chặt chẽ đối tượng thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc; biện pháp xử lý tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH chưa đạt được hiệu quả như kỳ vọng.
Vì vậy, dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) bổ sung quy định trách nhiệm của các cơ quan trong xác định và quản lý đối tượng thuộc diện tham gia BHXH, đồng thời, sửa đổi, bổ sung nhiều biện pháp xử lý, chế tài xử lý tình trạng trốn đóng BHXH.
Về chế tài được đề xuất, theo Bộ trưởng Đào Ngọc Dung, là quy định nộp số tiền bằng 0,03%/ngày tính trên số tiền trốn đóng (như lĩnh vực thuế); quyết định ngừng sử dụng hóa đơn đối với người sử dụng lao động trốn đóng BHXH từ 6 tháng trở lên; quyết định hoãn xuất cảnh đối với người sử dụng lao động trốn đóng BHXH từ 12 tháng trở lên.
Bên cạnh đó, cơ quan BHXH có thể kiến nghị khởi tố đối với trường hợp có dấu hiệu phạm tội trốn đóng BHXH theo quy định của Bộ luật Hình sự.
Để đảm bảo quyền lợi của người lao động, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết dự thảo Luật đã bổ sung trách nhiệm của người sử dụng lao động phải bồi thường cho người lao động nếu không tham gia hoặc tham gia BHXH bắt buộc không đầy đủ, kịp thời mà gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động.
Thẩm tra nội dung này, Thường trực Ủy ban Xã hội thống nhất quy định về hành vi trốn đóng BHXH bắt buộc tại một điều luật để bảo đảm thống nhất với quy định của Bộ luật Hình sự.
Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ nghiên cứu, xem xét nhiều vấn đề. Cụ thể, với người có nghĩa vụ đóng BHXH bắt buộc nhưng không thể đóng đúng thời hạn quy định do trở ngại khách quan hoặc bất khả kháng, cơ quan thẩm tra cho rằng cần cân nhắc, không xác định trường hợp này là trốn đóng BHXH bắt buộc. Chính phủ cần làm rõ lý do và đánh giá tác động kỹ lưỡng của việc bỏ quy định chậm đóng BHXH bắt buộc.
Về xử lý vi phạm về trốn đóng bảo hiểm xã hội, cơ quan thẩm tra đề nghị làm rõ quy định "còn phải nộp số tiền bằng 0,03%/ngày tính trên số tiền trốn đóng" tại khoản 1 là tiền gì, có phải là tiền phạt trốn đóng BHXH hội bắt buộc hay không? Nếu là tiền phạt thì cần rà soát để bảo đảm tính thống nhất với quy định tại Luật Xử lý vi phạm hành chính và làm rõ số tiền này nộp vào ngân sách Nhà nước hay vào Quỹ bảo hiểm xã hội.
Với đề xuất “ngừng sử dụng hóa đơn đối với người sử dụng lao động trốn đóng BHXH từ 6 tháng trở lên”, Thường trực Ủy ban Xã hội đề nghị cân nhắc vì đây là vấn đề liên quan tới toàn bộ hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp; nếu không được sử dụng hóa đơn thì doanh nghiệp có thể phải ngừng hoạt động, ảnh hưởng đến đời sống của người lao động.
Về quy định "Cơ quan có thẩm quyền quyết định hoãn xuất cảnh đối với người sử dụng lao động trốn đóng BHXH từ 12 tháng trở lên", Ủy ban Xã hội cũng nhấn mạnh cần cân nhắc kỹ.
Theo Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh, đây là vấn đề liên quan đến quyền con người, quyền công dân. Luật hiện hành chỉ quy định đây là hành vi bị xử phạt hành chính.
Luật Xuất cảnh, nhập cảnh của công dân Việt Nam cũng có quy định sẽ áp dụng biện pháp tạm hoãn xuất cảnh đối với người đại diện cho tổ chức đang bị cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính mà bỏ trốn (khoản 6 Điều 36).
"Trường hợp này khi chưa có quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với người trốn đóng BHXH bắt buộc mà đã quy định tạm hoãn xuất cảnh thì cần phải cân nhắc kỹ", cơ quan thẩm tra lưu ý.
