Chi 10.000 tỷ lập VinMetal, ông Phạm Nhật Vượng bổ sung mảnh ghép chiến lược cho chuỗi cung ứng xe điện, mở đường tăng tỷ lệ nội địa hóa cho VinFast

Việc Vingroup chi 10.000 tỷ đồng thành lập Công ty Cổ phần Luyện kim VinMetal không chỉ đơn thuần là mở rộng sang lĩnh vực vật liệu cơ bản. Đây là bước đi nằm trong chiến lược dài hơi nhằm khép kín chuỗi cung ứng – từ thép, pin, linh kiện, đến sản xuất xe điện – qua đó gia tăng tỷ lệ nội địa hóa, tối ưu giá vốn và giảm phụ thuộc vào nhập khẩu. Trong bối cảnh Việt Nam đang đặt mục tiêu phát triển công nghiệp vật liệu nền tảng và chuỗi cung ứng xe điện, động thái này có thể xem là một bước chuyển mang tính chiến lược.

Chuỗi cung ứng khép kín – tham vọng lớn của Vingroup

Từ nhiều năm nay, Vingroup đã dần định hình một hệ sinh thái công nghiệp khép kín. Bắt đầu bằng sản xuất xe điện, hãng mở rộng sang pin thông qua VinES, rồi đầu tư hệ thống trạm sạc, taxi điện GSM và nay là luyện kim với VinMetal. Mục tiêu của tập đoàn là kiểm soát các yếu tố đầu vào trọng yếu trong chuỗi sản xuất – một chiến lược tương tự cách các tập đoàn công nghiệp lớn như Hyundai hay Toyota đã áp dụng để giảm chi phí và tăng tính chủ động.

Trên thế giới, mô hình “vertically integrated” (tích hợp dọc chuỗi giá trị) đã được chứng minh là công thức thành công của nhiều tập đoàn ô tô toàn cầu. Điển hình là Hyundai Motor Group – tập đoàn sở hữu công ty con Hyundai Steel, chuyên sản xuất thép tấm cường lực cung cấp cho sản xuất ô tô. Nhờ tự chủ được vật liệu, Hyundai giảm được chi phí trung gian, đảm bảo nguồn cung ổn định và duy trì khả năng cạnh tranh cao trên thị trường quốc tế.

Theo báo cáo của McKinsey & Company (2023), chi phí vật liệu chiếm khoảng 47–52% tổng giá thành sản xuất một chiếc ô tô điện, trong đó riêng thép và hợp kim chiếm gần 20%. Việc chủ động được nguồn cung thép ô tô chất lượng cao sẽ giúp VinFast cắt giảm đáng kể chi phí sản xuất.

Hơn thế, thép cho ngành ô tô điện khác biệt so với thép xây dựng thông thường. Đây là loại thép có cường độ cao, chịu va đập và chống ăn mòn tốt, đòi hỏi công nghệ tinh luyện và cán nguội chính xác. Việt Nam hiện vẫn phải nhập phần lớn thép ô tô từ Nhật Bản, Hàn Quốc hoặc Trung Quốc. Nếu có thể sản xuất được loại vật liệu này, đó sẽ là bước tiến quan trọng trong khả năng sản xuất của ngành ô tô Việt Nam.

Bài toán sản xuất thép nội, liệu có rẻ hơn nhập khẩu?

Câu hỏi đặt ra là: liệu tự sản xuất thép trong nước có thật sự giúp Vingroup giảm chi phí so với nhập khẩu? Câu trả lời phụ thuộc vào nhiều yếu tố – từ quy mô nhà máy, nguồn nguyên liệu đầu vào, giá năng lượng, đến hiệu suất công nghệ. Theo OECD Steel Market Outlook 2024, chi phí sản xuất thép trung bình tại châu Á dao động từ 400–500 USD/tấn đối với các nhà máy lò cao truyền thống. Trong khi đó, thép nhập khẩu về Việt Nam hiện có giá trung bình khoảng 600–740 USD/tấn (dữ liệu Tổng cục Hải quan).

Nếu VinMetal ứng dụng công nghệ luyện kim hiện đại (như lò điện hồ quang EAF) và tận dụng nguồn điện tái tạo trong hệ sinh thái VinGroup, giá thành sản xuất thép có thể giảm từ 10–15% so với nhập khẩu, đồng thời đảm bảo tiêu chuẩn môi trường. Ngoài ra, việc giảm phụ thuộc vào chuỗi cung ứng nước ngoài giúp ổn định nguồn cung, hạn chế rủi ro do đứt gãy vận tải hoặc biến động địa chính trị – yếu tố từng khiến giá thép tăng vọt giai đoạn 2021–2022.

Tháng 6 vừa qua, VinFast cho biết muốn nội địa hóa chi tiết thép dập nóng. Đây là một trong những vật liệu công nghệ then chốt trong sản xuất ô tô hiện đại, đặc biệt với yêu cầu ngày càng cao về an toàn, nhẹ hóa và tiết kiệm nhiên liệu hiện tại.

"Chúng tôi tìm khắp Việt Nam nhưng chưa thể gặp được đối tác có thể sản xuất thép dập nóng đạt yêu cầu. Thậm chí, một doanh nghiệp nổi tiếng như Formosa cũng chưa làm được thép dập nóng đủ yêu cầu", bà Thái Thị Thanh Hải - Phó Chủ tịch Tập đoàn Vingroup kiêm Phó Tổng giám đốc VinFast toàn cầu tiết lộ. Đây có thể là bài toán khó mà VinMetal phải giải khi tham gia sản xuất thép tiêu chuẩn ô tô.

Hướng đến chuỗi giá trị bền vững và nâng tỷ lệ nội địa hóa

Dù vậy, nếu thành công, VinMetal không chỉ mang lại lợi ích cho riêng VinFast. Việc hình thành một nhà sản xuất thép ô tô trong nước có thể tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh đến toàn bộ chuỗi công nghiệp cơ khí – vật liệu – điện tử, vốn đang là nền tảng của ngành công nghiệp hỗ trợ Việt Nam.

Trong khuôn khổ một tọa đàm về nội địa hóa ô tô điện, đại diện VinFast cho biết tỷ lệ nội địa hóa của các mẫu xe điện hiện đã đạt hơn 60%, bao gồm nhiều bộ phận quan trọng như thân vỏ, động cơ, trần xe và giảm xóc.

Hãng cũng đang từng bước mở rộng sản xuất trong nước các linh kiện có giá trị cao hơn như ghế, hệ thống dây điện, đèn xe, vành, hệ thống phanh – lái, cùng các chi tiết nội – ngoại thất.

Việc Vingroup thành lập VinMetal được xem là bước đi dài hạn nhằm củng cố chuỗi cung ứng nội địa, không chỉ phục vụ riêng VinFast mà còn hướng đến mục tiêu nâng tỷ lệ nội địa hóa trong tương lai xa hơn. Nếu VinMetal đi vào hoạt động ổn định, Việt Nam sẽ có cơ sở vật liệu nền tảng để phát triển ngành ô tô điện bền vững, giảm phụ thuộc vào nhập khẩu, đồng thời nâng cao năng lực tự chủ công nghiệp và gia tăng giá trị sản xuất trong nước.

Khánh Vy