Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Bình Định: Cần thu hút các phòng R&D vệ tinh đặt tại Gia Lai tương tự mô hình “hub – satellite” đang thành công ở Ấn Độ, Malaysia

Ngày 17/8 đã diễn ra Vòng đối thoại địa phương Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2025 (VPSF 2025) - Phiên đối thoại cụm Nam Trung Bộ & Tây Nguyên (gồm TP Đà Nẵng và các tỉnh Quảng Ngãi, Gia Lai, Đăk Lăk, Khánh Hoà và Lâm Đồng). Phiên đối thoại do Hội Doanh nhân trẻ Gia Lai và Hội Doanh nhân trẻ Bình Định đồng đăng cai tổ chức. 

Phòng lab 100 tỷ đồng – tư nhân có thể góp vốn

Chia sẻ tại phiên đối thoại, ông Vũ Hồng Quân, Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Bình Định cho biết, Nam Trung Bộ và Tây Nguyên đang tìm kiếm động lực tăng trưởng mới ngoài nông – lâm nghiệp. Trong bối cảnh đó, Nghị quyết 57 đã xác định khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là trụ cột then chốt, đồng thời việc vận hành hệ thống hành chính 2 cấp mới cũng mở ra cơ hội để các địa phương tăng cường liên kết vùng. Tuy vậy, việc hiện thực hóa vẫn còn nhiều thách thức.

Về hạ tầng dữ liệu, Gia Lai có tiềm năng về năng lượng sạch, hệ thống cáp quang mạnh do VNPT và Viettel triển khai với công suất 27 terabit, nhưng vẫn thiếu các trung tâm dữ liệu đạt chuẩn. FPT đang đầu tư xây dựng AI Factory, với tổng mức đầu tư hơn 200 triệu USD.

Nhưng pháp lý về kiểm soát dữ liệu đang hạn chế luồng dữ liệu xuyên biên giới và làm gia tăng chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp. Điều này có thể làm giảm sức hấp dẫn của Việt Nam nói chung và Quy Nhơn nói riêng trong vai trò trung tâm lưu trữ – backup dữ liệu chiến lược.

Với ngành bán dẫn, ông Quân cho rằng việc đầu tư sản xuất vi xử lý công nghệ nano là chưa khả thi do thiếu hệ sinh thái công nghiệp phụ trợ hay công nghiệp điện tử, nguồn lực tài chính thì eo hẹp. Tuy nhiên, thiết kế vi mạch chuyên dụng cho y tế, giáo dục, nông nghiệp là hướng đi phù hợp với điều kiện thực tế.

Theo vị này, vấn đề mấu chốt là nguồn nhân lực, đặc biệt là kỹ sư thiết kế chip và AI. Ông tin rằng khối tư nhân hoàn toàn có thể tham gia vào mô hình đối tác công – tư trong lĩnh vực đào tạo nhân lực. Đơn cử như Dự án phòng lab tại Đại học Quy Nhơn với tổng vốn hơn 100 tỷ đồng, doanh nghiệp tư nhân có thể tham gia góp vốn, kết nối mạng lưới chuyên gia và xây dựng hệ sinh thái đào tạo gắn liền với nhu cầu thực tế của ngành công nghệ.

Cần mô hình "hub – satellite" cho khu vực

Từ thực tiễn nêu trên, ông Quân đề xuất thay vì mỗi tỉnh đi riêng, hãy cùng xây dựng một chuỗi đổi mới sáng tạo vùng, trong đó Trung tâm Đổi mới sáng tạo Nam Trung Bộ & Tây Nguyên đóng vai trò trung tâm kết nối.

Trong ngắn hạn, đến năm 2027, có thể triển khai vườn ươm công nghệ tại Quy Nhơn – nơi có sẵn hạ tầng, nhân lực, để ươm tạo các startup công nghệ và chuyển giao dần lên Tây Nguyên. Đồng thời, cần có chính sách thu hút các phòng R&D vệ tinh đặt tại Gia Lai – như một bước đi chiến lược, tương tự mô hình "hub – satellite" đang thành công ở các quốc gia như Ấn Độ, Malaysia.

"Mô hình "hub – satellite" trong đó các đô thị biển như Quy Nhơn đóng vai trò trung tâm thiết kế, quản lý dự án và kết nối thị trường, còn Tây Nguyên sẽ là nơi đặt các phòng R&D vệ tinh, nhà máy sản xuất và đóng gói, tận dụng lợi thế về quỹ đất và chi phí nhân công", ông phân tích.

Giai đoạn 2027 đến 2030, theo ông Quân, cần hình thành Trung tâm Đổi mới sáng tạo liên vùng – không cần đầu tư quá lớn, nhưng phải có mô hình quản trị hiệu quả, kết hợp giữa ngân sách công và nguồn vốn xã hội hóa. Quan trọng hơn, trung tâm này phải là nơi chia sẻ hạ tầng chung như phòng lab, trung tâm dữ liệu, không gian sáng tạo, đồng thời tổ chức các chương trình đào tạo ngắn hạn theo mô hình "đào tạo kép" phối hợp giữa doanh nghiệp – đại học – địa phương.

Ông kỳ vọng các trường như Đại học Bách khoa, Đại học FPT, Đại học Quy Nhơn cùng tham gia liên kết chương trình đào tạo kỹ sư công nghệ, đặc biệt trong lĩnh vực vi mạch, AI và điện tử công nghiệp.

"Một hệ sinh thái nhân lực bền vững cần được hình thành theo mô hình "20 – 5 – 2": từ 20 sinh viên thực tập chọn lọc thành 5 nhân sự nòng cốt, rồi hình thành 2 kỹ sư trưởng phụ trách kỹ thuật và sản phẩm. Doanh nghiệp nên chủ động đặt hàng nghiên cứu cho các trường đại học, tận dụng cơ chế khấu trừ thuế cho chi phí đào tạo, đồng thời mời các chuyên gia trong và ngoài nước làm cố vấn, huấn luyện trực tiếp tại chỗ", ông đề xuất.

Tầm nhìn dài hạn đến sau năm 2030, ông Quân cho rằng có thể hình thành cụm công nghiệp công nghệ cao tại cửa ngõ Tây Nguyên, kết nối Pleiku – Quy Nhơn, vừa có hậu cần cảng biển, vừa tiếp cận được lao động vùng cao. Việc thu hút các nhà máy kiểm định, đóng gói bán dẫn (OSAT) là khả thi nếu có sự đồng hành chiến lược giữa chính quyền, doanh nghiệp và nhà trường.

Thay vì dàn trải nguồn lực, ông Quân cho rằng cần tập trung vào những mảng vừa sức nhưng giàu tiềm năng, như thiết kế và đóng gói vi mạch chuyên dụng phục vụ nông nghiệp, công nghiệp chế biến, y tế; phát triển module AI nhúng trong thiết bị công nghiệp và máy nông nghiệp; xây dựng nền tảng phân tích dữ liệu AI phục vụ quản lý sản xuất, thương mại và đô thị.

Cùng với đó, cần tận dụng tối đa các chính sách hỗ trợ và hạ tầng công – tư, đặc biệt là hạ tầng GPU, EDA, không gian làm việc tại các vườn ươm công nghệ và trung tâm đổi mới sáng tạo. Chính quyền cần tạo điều kiện về ưu đãi thuế, hỗ trợ lãi suất, quỹ bảo lãnh tín dụng, đồng thời thí điểm cơ chế sandbox cho phép thử nghiệm công nghệ mới.

Về tài chính, ông Quân khuyến nghị nên đi theo lộ trình bậc thang: giai đoạn đầu dùng vốn sáng lập, nhà đầu tư thiên thần và doanh thu dịch vụ; giai đoạn hai huy động quỹ đổi mới sáng tạo, hợp đồng chính quyền số và hợp tác với doanh nghiệp lớn; giai đoạn ba liên doanh với các tập đoàn FDI để mở rộng quy mô phòng lab, trung tâm dữ liệu và sản xuất module bán dẫn.

Phan Trang