Đề xuất chuyển 5 triệu hộ kinh doanh thành doanh nghiệp, áp dụng thuế thu nhập cá nhân thay cho thuế khoán

Thảo luận về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Doanh nghiệp, tại kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV, ngày 20/5, đại biểu Trần Thị Nhị Hà (Đoàn đại biểu thành phố Hà Nội) nêu, Nghị quyết số 68-NQ/TW, đã yêu cầu rất rõ ràng, khuyến khích chuyển đổi hộ kinh doanh sang mô hình hoạt động doanh nghiệp, xóa bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh chậm nhất trong năm 2026.

Hiện nay khu vực kinh tế tư nhân có khoảng hơn 5 triệu hộ kinh doanh và hơn 940 nghìn doanh nghiệp và số lượng này vẫn tăng đều qua các năm. Nguyên do là mô hình này đang được áp dụng chế độ thuế khoán đơn giản, quản lý không chặt chẽ về chứng từ kế toán.

Trong khi đó, mức xử phạt vi phạm hành chính của hộ kinh doanh chỉ bằng một nửa so với mô hình doanh nghiệp, tạo ra sự bất bình đẳng ngay chính trong khu vực kinh tế tư nhân.

Tuy nhiên, theo bà Hà, Luật Doanh nghiệp hiện hành và dự thảo Luật lần này chưa đề cập việc cải cách mô hình hộ kinh doanh, trong khi đây là nội dung trọng tâm đã được xác định tại Nghị quyết 68/NQ-TW.

"Một doanh nghiệp có doanh thu chỉ vài chục triệu đến vài trăm triệu đồng một năm cũng phải thực hiện chế độ sổ sách, hóa đơn, chứng từ kế toán doanh nghiệp. Nhưng, nhiều hộ kinh doanh có quy mô doanh thu hàng chục tỷ đồng chỉ bị khoán thuế và vẫn hoạt động ngoài khung pháp lý của Luật Doanh nghiệp", bà Hà nêu thực trạng.

Theo vị này, hiện Luật Doanh nghiệp vẫn phân biệt 2 nhóm doanh nghiệp: công ty (doanh nghiệp có tư cách pháp nhân) và doanh nghiệp tư nhân (doanh nghiệp không có tư cách pháp nhân). Điều này dẫn đến tình trạng một số quy định trở nên quá lỏng lẻo với công ty nhưng lại quá ràng buộc với doanh nghiệp tư nhân.

Vị đại biểu kiến nghị Chính phủ cần xây dựng lộ trình chuyển đổi toàn bộ hộ kinh doanh sang mô hình doanh nghiệp gắn với thời hạn xóa bỏ thuế khoán vào năm 2026 như tinh thần Nghị quyết 68.

Đồng thời ban hành Luật Doanh nghiệp tư nhân mới thay thế cho cả mô hình hộ kinh doanh và doanh nghiệp tư nhân.

Dự thảo Luật cần được thiết kế theo nguyên tắc thủ tục thành lập đơn giản, chi phí thấp, miễn kiểm toán, miễn báo cáo tài chính định kỳ nếu doanh thu dưới ngưỡng quy định, áp dụng thuế thu nhập cá nhân thay vì thuế khoán bảo đảm công bằng và minh bạch.

Bà Hà cũng đề nghị, tách riêng quy định về doanh nghiệp tư nhân khỏi Luật doanh nghiệp đổi tên thành Luật công ty để tránh áp dụng chung một khung pháp lý cho hai mô hình hoàn toàn khác biệt về tư cách pháp nhân và trách nhiệm tài sản.

Nghị quyết 68 nhấn mạnh kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế, Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030 có 2 triệu doanh nghiệp hoạt động, tương ứng 20 doanh nghiệp trên 1.000 người dân. Trong số đó, ít nhất 20 doanh nghiệp lớn tham gia chuỗi giá trị toàn cầu.

Mục tiêu đến năm 2045, khu vực này chủ động tham gia vào chuỗi sản xuất, cung ứng toàn cầu, có năng lực cạnh tranh cao trong khu vực và quốc tế. Việt Nam sẽ có ít nhất 3 triệu doanh nghiệp, đóng góp trên 60% GDP.

Phan Trang