Đề xuất không hỗ trợ hộ gia đình vay làm điện mặt trời

Mới đây, Bộ Công Thương đã đăng tải trên cổng thông tin điện tử Dự thảo 2 Quyết định của Thủ tướng Chính phủ Quy định về chính sách hỗ trợ cho hộ gia đình lắp đặt điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ và hệ thống lưu trữ điện. Sau khi nhận được các ý kiến góp ý của các đơn vị, tổ chức, cá nhân liên quan đối với Dự thảo 2.

Đến nay, Bộ Công Thương đã hoàn thành Bản tổng hợp ý kiến, tiếp thu, giải trình ý kiến góp ý và đăng tải để các đơn vị, tổ chức, cá nhân liên quan biết và góp ý.

Trong đó, góp ý về dự thảo Quyết định của Thủ tướng về điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ mới đây, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã đề nghị bỏ quy định hệ thống điện mặt trời hộ gia đình được hỗ trợ lãi suất vay thương mại.

NHNN góp ý chính sách hỗ trợ lắp đặt điện mặt trời

Theo NHNN, hộ gia đình lắp đặt hệ thống điện mặt trời không thuộc đối tượng đáp ứng nhu cầu vốn phù hợp quy định tại khoản 2 Điều 13 Thông tư 39/2016/TT-NHNN (đã được sửa đổi, bổ sung).

Ngoài ra, theo quy định tại Luật Các tổ chức tín dụng (TCTD), ngân hàng và khách hàng thỏa thuận về lãi suất cho vay theo cung cầu vốn thị trường, nhu cầu vay vốn và mức độ tín nhiệm khách hàng. Việc tham chiếu lãi suất quy định tại Thông tư vào Quyết định Thủ tướng Chính phủ có thể phát sinh khó khăn khi NHNN ban hành Thông tư sửa đổi, bổ sung hoặc thay thế Thông tư 39/2016/TT-NHNN.

NHNN cũng lưu ý về nguồn kinh phí hỗ trợ (hỗ trợ đầu tư, lãi suất vay thương mại) được cân đối trong nguồn chi đầu tư phát triển của ngân sách địa phương.

Tuy nhiên, qua quá trình theo dõi, NHNN xét thấy hình thức hỗ trợ lãi suất qua ngân hàng thương mại từ nguồn ngân sách nhà nước phát sinh nhiều khó khăn, bất cập, không phải là phương thức phù hợp, hiệu quả để hỗ trợ khách hàng.

Trong khi đó, với mức hỗ trợ lãi suất như quy định tại Khoản 2, Điều 4 và các thủ tục để nhận hỗ trợ lãi suất cùng công tác thanh tra, kiểm tra sẽ dẫn đến tâm lý e ngại của khách hàng.

Ngoài ra, tại Khoản 1 Điều 4 dự thảo Quyết định đề xuất mức hỗ trợ tiền đầu tư không vượt quá 2,5 triệu đồng cho một hộ gia đình lắp đặt hệ thống điện mặt trời. NHNN đề nghị Bộ Công thương soạn thảo làm rõ cơ sở đưa ra mức đề xuất nêu trên và đánh giá tác động của chính sách đến nguồn lực của địa phương để triển khai, thực hiện.

Song song đó, Bộ Công Thương rà soát lại các chính sách hỗ trợ lắp điện mặt trời đang triển khai, áp dụng để đưa ra hình thức hỗ trợ phù hợp, hiệu quả trong thực tiễn triển khai.

Trên cơ sở nội dung nêu trên, NHNN đề nghị bỏ quy định tại khoản 2 Điều 6 về điều kiện hỗ trợ lãi suất vay thương mại và quy định tại khoản 5 Điều 9 về trách nhiệm của NHNN, do Điều 7 Luật Các tổ chức tín dụng 2024 đã quy định TCTD có quyền tự chủ trong hoạt động kinh doanh và tự chịu trách nhiệm về kết quả hoạt động kinh doanh của mình; TCTD có quyền từ chối cấp tín dụng nếu không đủ điều kiện, không hiệu quả, không phù hợp với quy định của pháp luật.

Do vậy, việc giao NHNN “chỉ định” TCTD cho vay hỗ trợ lãi suất là chưa phù hợp với quy định của pháp luật. Bên cạnh đó, NHNN đã ban hành đầy đủ văn bản hướng dẫn hoạt động cấp tín dụng của TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài đối với khách hàng để TCTD cho khách hàng vay vốn.

Tại dự thảo mới nhất, Bộ Công Thương vẫn đề xuất mỗi hộ dân lắp điện mặt trời mái nhà được hỗ trợ lãi suất vay thương mại trong 3 năm với hạn mức tối thiểu 4 triệu đồng/kWp công suất lắp đặt, và 2 triệu đồng/kWh dung lượng lưu trữ.

Bộ Công Thương giải trình góp ý của NHNN

Với các ý kiến nêu trên của NHNN, Bộ Công Thương đã có giải trình và ý kiến tiếp thu như sau:

Đối với điểm a khoản 2 Điều 4 Dự thảo 2, hoạt động cho vay hỗ trợ lãi suất theo dự thảo Quyết định là trường hợp được Thủ tướng Chính phủ quy định, nhằm mục tiêu thúc đẩy phát triển điện mặt trời hộ gia đình, hoàn toàn phù hợp với quy định tại điểm h khoản 2 Điều 5 và Điều 8 của Thông tư quy định về hoạt động cho vay của TCTD, Chi nhánh Ngân hàng nước ngoài đối với khách hàng (được hợp nhất tại Văn bản số 21/VBHN-NHNN ngày 16/7/2024 của NHNN, sau đây gọi tắt là Thông tư 39/2016/TT-NHNN). Phương án, dự án phục vụ nhu cầu đời sống có tính chất tương tự các nhu cầu quy định tại điểm c khoản 6 Điều 2 Thông tư 39/2016/TT-NHNN.

Về việc dẫn chiếu Thông tư số 39/2016/TT-NHNN có thể bị ảnh hưởng sau khi Thông tư này được sửa đổi, bổ sung hoặc thay thế, Bộ Công Thương đề nghị sửa đổi theo hướng “Được áp dụng mức lãi suất cho vay ngắn hạn bằng đồng Việt Nam theo quy định tại khoản 2 Điều 13 Thông tư số 39/2016/TT-NHNN của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam quy định về hoạt động cho vay của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài đối với khách hàng (đã được sửa đổi theo quy định tại khoản 4 Điều 1 Thông tư số 06/2023/TT-NHNN của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam).”

Về việc hỗ trợ qua ngân hàng thương mại từ nguồn ngân sách nhà nước, Bộ Công Thương tiếp thu, đã điều chỉnh như tại điểm a khoản 1 Điều 4 của Dự thảo 3, theo đó khoản hỗ trợ lãi suất vay vốn sẽ do các Ngân hàng thực hiện theo quy định tại khoản 2 Điều 13 Thông tư số 39/2016/TT-NHNN của NHHH (đã được sửa đổi theo quy định tại khoản 4 Điều 1 Thông tư số 06/2023/TT-NHNN).

Còn khoản tiền hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước cho hộ gia đình lắp đặt hệ thống điện mặt trời và BESS do UBND cấp xã phê duyệt và chuyển cho các hộ dân.

Việc đề xuất hỗ trợ căn cứ quy định tại khoản 2 Điều 22 Luật Điện lực và nhằm thực hiện mục tiêu đến năm 2030 có khoảng 50% số hộ dân lắp đặt ĐMT mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quy hoạch VIII điều chỉnh.

Hiện nay, Bộ Công Thương điều chỉnh Dự thảo theo hướng quy định hỗ trợ tiền lắp đặt hệ thống ĐMT từ 1-1,5 triệu đồng và bổ sung hỗ trợ tiền lắp đặt BESS kèm theo từ 1-1,5 triệu đồng (có điều kiện tối thiểu về công suất lắp đặt); hỗ trợ vốn vay đầu tư hệ thống ĐMT là 4 triệu/1 kWp áp dụng cho phần công suất đến 5 kWp và đầu tư BESS tối thiểu là 2 triệu đồng/kWh áp dụng cho phần công suất đến 10 kWh.

Với dự kiến hỗ trợ bằng tiền ngân sách nhà nước tối đa là 3 triệu/hộ, thì với 50% số hộ dân (khoảng 14 triệu hộ) lắp điện mặt trời, tổng giá trị hỗ trợ có thể lên đến 42.000 tỷ đồng trong thời kỳ 2026-2030.

Như vậy, mỗi năm tổng ngân sách Nhà nước sẽ phải chi hỗ trợ khoảng 8.400 tỷ đồng (khoảng 250 tỷ đồng/tỉnh/năm), cần được Bộ Tài chính cân đối hàng năm giữa nguồn ngân sách trung ương và địa phương.

Về hiệu quả, nếu mỗi hộ dân lắp đặt trung bình khoảng 3 kWp thì điện lượng sản xuất hàng năm có thể lên đến hơn 50 tỷ kWh, tương đương 16% nhu cầu điện của cả nước năm 2024. Đối với hệ thống điện quốc gia, các nguồn điện phân tán này sẽ giúp giảm chi phí đầu tư và vận hành lưới điện truyền tải; giảm chi phí mua điện từ các nguồn điện giá thành cao hơn; giảm phát thải ròng cho quốc gia;...

Đối với các hộ dân thì sẽ giảm tiền mua điện từ hệ thống điện, đặc biệt những hộ tiêu thụ nhiều điện thuộc bậc thang giá điện cao. Tuy vậy, với tổng vốn đầu tư khá lớn (bình quân khoảng 50 triệu đồng/hộ dân) thì còn nhiều hộ dân cần hỗ trợ vay vốn để đầu tư.

Cơ chế bán sản lượng điện dư đã được quy định tại Nghị định 58/2025/NĐ-CP. Còn việc hỗ trợ thông qua đơn vị kinh doanh, lắp đặt tấm PV; hỗ trợ chi phí kiểm định;…sẽ phát sinh thêm nhiều thủ tục và liên quan nhiều đối tượng, gây phức tạp có thể giảm hiệu quả của việc hỗ trợ, trong khi vẫn phải sử dụng nguồn hỗ trợ từ ngân sách nhà nước.

Do đó, đề xuất giữ nguyên như tại Dự thảo. Đây là các chính sách hỗ trợ lần đầu được ban hành nên chưa có thông tin liên quan để đánh giá tổng kết.

Về chính sách hỗ trợ về lãi suất vốn vay hoàn toàn phù hợp và tuân thủ quy định tại Thông tư số 39/2016/TT-NHNN (đã sửa đổi tại Thông tư 06/2023/TT-NHNN). Các hộ dân vay vốn vẫn phải tuân thủ các quy định pháp luật và của tổ chức tín dụng liên quan.

Về trách nhiệm của NHNN, Bộ Công Thương tiếp thu và điều chỉnh như tại khoản 6 Điều 9 Dự thảo 3 đó là NHNN hướng dẫn, tổ chức thực hiện chính sách cho vay ưu đãi đầu tư hệ thống điện mặt trời hộ gia đình theo quy định tại Quyết định này.

Đồng thời, chỉ đạo các TCTD quan tâm, có kế hoạch triển khai thực hiện chương trình cho vay ưu đãi, tạo điều kiện tiếp cận vốn thuận lợi cho người dân;

Cuối cùng là theo dõi, giám sát tình hình cho vay, giải ngân và sử dụng vốn vay ưu đãi trong hệ thống các tổ chức tín dụng tham gia; kịp thời xử lý các vướng mắc, bảo đảm an toàn tín dụng và hiệu quả chính sách.

Khánh Hân (t/h)