Thời gian vừa qua, nhiều vụ việc thao túng chứng khoán bị xử lý với con số thiệt hại lên tới hàng nghìn tỷ đồng. Hạn chế về năng lực của nhà đầu tư được coi là một trong những nguyên nhân góp phần gây ra những vụ lừa đảo quy mô lớn.

Trong bối cảnh đó, việc nâng cao năng lực cũng như bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư là những mục tiêu quan trọng trong chiến lược đưa thị trường chứng khoán (TTCK) nói riêng và thị trường tài chính nói chung phát triển bền vững.

Tạp chí Người Đưa Tin (NĐT) đã có cuộc trao đổi với TS Lê Đức Khánh – Giám đốc Phân tích CTCP Chứng khoán VPS xoay quanh vấn đề này.

NĐT: Thống kê cho thấy thị trường hiện có khoảng 9,4 triệu tài khoản chứng khoán, trong đó phần lớn là của nhà đầu tư cá nhân. Theo ông, con số này phản ánh điều gì?

Ông Lê Đức Khánh: Khoảng 4-5 năm trở lại đây, số lượng tài khoản chứng khoán trên thị trường tăng rất mạnh, đặc biệt trong giai đoạn dịch COVID-19 bùng phát 2020-2021. Khi thị trường bước vào chu kỳ tăng trưởng, số lượng nhà đầu tư gia nhập thị trường tăng lên là điều tất yếu.

Con số khoảng 9,4 triệu tài khoản chứng khoán chưa phản ánh chính xác thực tế thị trường bởi một nhà đầu tư có thể mở nhiều tài khoản tại các công ty khác nhau. Do đó, con số này chỉ mang tính chất tương đối, tuy nhiên, nó vẫn thể hiện xu hướng đang đi lên.

Mặt khác, chất lượng nhà đầu tư không đồng đều. Số lượng gia tăng nhưng kiến thức của nhà đầu tư còn hạn chế cũng như phần lớn trong số họ chưa đủ những trải nghiệm cần thiết.

TTCK Việt Nam ra đời muộn hơn so với nhiều TTCK phát triển trên thế giới. Số lượng nhà đầu tư chứng khoán trong tương lai còn có thể nâng lên 10-15 triệu, thậm chí 20 triệu tài khoản.

NĐT: Ông đánh giá như thế nào về vai trò của các quỹ đầu tư trong bối cảnh trình độ của nhà đầu tư cá nhân chưa theo kịp tốc độ phát triển của thị trường?

Ông Lê Đức Khánh: TTCK không thể thiếu các thành phần tham gia đầu tư như cá nhân, doanh nghiệp, các quỹ đầu tư trong và ngoài nước, các quỹ phòng hộ, quỹ hưu trí…

Thực tế cho thấy, nhiều quỹ đầu tư trên thị trường được đánh giá tốt, mang lại mức sinh lời cao nhưng chưa thực sự thu hút được nhà đầu tư. Nguyên nhân chủ yếu do tâm lý “chắc ăn” của nhà đầu tư, họ thích tự kiểm soát dòng tiền của mình, tự giao dịch, trong khi việc giao tiền cho quỹ đầu tư thường dành cho dài hạn.

Một vấn đề khác là thị trường Việt Nam đang thiếu các “hàng hóa” chất lượng. Thị trường kỳ vọng nhiều doanh nghiệp chất lượng sẽ IPO (chào bán cổ phiếu ra công chúng lần đầu) trong năm nay và năm sau. Khi “hàng hóa” trên sàn chứng khoán vừa nhiều về số lượng, vừa đa dạng về chất lượng, nhà đầu tư sẽ có nhiều sự lựa chọn hơn. Đồng thời, việc nâng hạng thị trường thành công sẽ là cú hích thúc đẩy các nhà đầu tư tổ chức, các quỹ đầu tư nước ngoài… gia nhập thị trường mạnh mẽ hơn.

NĐT: Thời gian vừa qua liên tiếp ghi nhận nhiều vụ việc thao túng thị trường chứng khoán. Theo ông, nhà đầu tư cần làm gì để tránh trở thành đối tượng bị “lùa gà”?

Ông Lê Đức Khánh: Hiện tượng thao túng có thể xuất hiện tại bất kỳ thị trường chứng khoán nào, không riêng gì tại Việt Nam. Mỗi nhà đầu tư sẽ có trình độ, kinh nghiệm, năng lực tài chính và quan điểm đầu tư khác nhau.

Khi tham gia đầu tư, nhà đầu tư nên cố gắng chọn lựa những nhóm ngành nghề cơ bản như: Tài chính, chứng khoán, ngân hàng, xây dựng, đầu tư công, hóa chất, cao su, cảng biển, năng lượng…

Với mỗi nhóm, ngành chúng ta nên chọn ra những cổ phiếu tiêu biểu, vốn hóa phù hợp, có tài sản ngắn hạn lớn hơn nợ ngắn hạn và đã nhiều năm niêm yết trên thị trường.

Đặc biệt, những doanh nghiệp có nhà đầu tư nước ngoài làm cổ đông lớn, doanh nghiệp làm ăn có lãi trong nhiều năm trở lại đây… là những điểm cộng lớn khi đánh giá về doanh nghiệp. Việc lựa chọn những cổ phiếu có các đặc điểm nêu trên sẽ góp phần hạn chế rủi ro khi đầu tư.

NĐT: Theo ông, điều gì khiến nhà đầu tư dễ gặp rủi ro khi tham gia thị trường? Trong bối cảnh hiện nay, nhà đầu tư nên có chiến lược như thế nào?

Ông Lê Đức Khánh: Khi tham gia thị trường chứng khoán, nhà đầu tư phải đối diện với những biến động liên tục, đó là những biến động ngắn hạn và cả phản ứng với sự kiện vĩ mô.

Sai lầm phổ biến của nhà đầu tư là quá tập trung vào ngắn hạn. Ví dụ, nhà đầu tư không phải lúc nào cũng mua cổ phiếu đúng thời điểm. Nếu họ không chờ được đến khi cổ phiếu tăng giá mà đã vội “cắt lỗ” thì đó chính rủi ro và nhà đầu tư bị lỗ tại thời điểm đó.

Ngược lại nếu nhà đầu tư tiếp tục nắm giữ, chờ giá cổ phiếu hồi phục tới mức giá bằng hoặc hơn mức giá mua vào sẽ có khả năng sinh lời. Đôi khi nhà đầu tư cần thời gian nắm giữ cổ phiếu đủ lâu để giá cổ phiếu phản ánh lại diễn biến thị trường.

Điều quan trọng là nhà đầu tư cá nhân cần xác định rõ quan điểm đầu tư là đầu tư giá trị thông qua nắm giữ lâu dài hay giao dịch trong ngắn hạn. Thực tế, không ít nhà đầu tư không thực sự tìm hiểu về hoạt động của doanh nghiệp, họ chỉ quan tâm cổ phiếu nào đang cao thì “xuống tiền”. Với nhóm đầu tư kiểu này, họ rất dễ “rơi” vào bẫy thao túng vì nghe theo những thông tin sai lệch.

Một vấn đề khác là phần lớn nhà đầu tư thường thiếu kiên nhẫn. Thực tế có những cổ phiếu một vài tháng không tăng, đòi hỏi nhà đầu tư phải tính toán kỹ và thực sự kiên nhẫn. Việc giao dịch cổ phiếu trong ngắn hạn chỉ phù hợp với nhà đầu tư nhiều kinh nghiệm. Nhà đầu tư mới nên tiếp cận thị trường một cách thận trọng với tầm nhìn xa hơn.

Mặt khác, không phải cứ đầu tư dài hơi là tốt. Trong nhiều trường hợp giá cổ phiếu biến động quá nhanh, nhà đầu tư cần tính đến việc quản lý danh mục, phân bổ nguồn tiền để hạn chế rủi ro. Tùy thuộc vào quan điểm của mỗi người bao lâu là ngắn hạn, bao lâu là dài hạn để đưa ra quyết định mua bao nhiêu cổ phiếu là phù hợp, có nên dùng đòn bẩy không.

Việc linh hoạt trong ngắn hạn là rất cần thiết. Trong trường hợp lỡ mua sai thì có thể cân nhắc dừng ngay, duy trì cổ phiếu đó ở tỷ trọng nhỏ. Với các cổ phiếu cơ bản, nếu lỡ mua sai thời điểm, ta vẫn có thể nắm giữ lâu hơn để chờ cơ hội hồi phục; không nên giao dịch ngắn hạn.

NĐT: Với vai trò là một trong những công ty chứng khoán hàng đầu hiện nay, VPS có giải pháp gì để góp phần nâng cao năng lực, cũng như bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư?

Ông Lê Đức Khánh: Trong nghiệp vụ của mình, công ty chứng khoán là kênh cung cấp kiến thức chính thống, giúp nhà đầu tư đưa ra lựa chọn phù hợp.

Trong nhiều năm trở lại đây, chúng tôi rất chú trọng tới việc đào tạo, nâng cao chất lượng nhà đầu tư. VPS liên tục tổ chức các chương trình đào tạo cho nhà đầu tư mới, trong đó, chúng tôi liên kết với các trường đại học, tổ chức các buổi hội thảo về đầu tư chứng khoán dành cho đối tượng sinh viên. Về cơ bản, các khóa đào tạo đã đáp ứng nhu cầu đầu tư thiết thực trên thị trường, phục vụ mục tiêu sớm nâng hạng.

Các chủ đề đào tạo rất đa dạng như: Cẩm nang F0 dành cho nhà đầu tư mới, các chương trình phân tích vĩ mô, phân tích kỹ thuật hàng ngày, đánh giá triển vọng cổ phiếu trong chu kỳ ngắn hạn trung hạn hay dài hạn…

Trong bối cảnh hiện nay, VPS nói riêng và các công ty chứng khoán nói chung còn đặc biệt chú trọng tăng cường tuyên truyền về phòng chống lừa đảo công nghệ, bảo mật thông tin trên không gian mạng nhằm bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư trong quá trình tham gia TTCK.

Khi “làn sóng” nâng hạng đang tới gần, nhà đầu tư cũng cần “nâng cấp” chính mình. Chỉ có trau dồi kiến thức tài chính, công nghệ, tích lũy trải nghiệm mới có thể giúp nhà đầu tư “đứng vững” trước những rủi ro khi tham gia thị trường.

NĐT: Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi này!