GDP là gì? Chỉ số GDP ảnh hưởng thế nào tới nền kinh tế?

GDP là gì?

Tổng sản phẩm trong nước (GDP) là giá trị của toàn bộ sản phẩm vật chất và dịch vụ cuối cùng được tạo ra trong nền kinh tế trong một khoảng thời gian nhất định.

Điều này có nghĩa là GDP không bao gồm giá trị của những sản phẩm và dịch vụ đã được sử dụng ở các khâu trung gian trong quá trình sản xuất. Chỉ những sản phẩm và dịch vụ hoàn thiện, sẵn sàng phục vụ tiêu dùng cuối cùng mới được tính vào tổng sản phẩm trong nước, nó phản ánh kết quả sản xuất do các đơn vị thường trú tạo ra trong phạm vi lãnh thổ kinh tế của một quốc gia.

Dưới góc độ sử dụng hay chi tiêu, GDP thể hiện tổng cầu của nền kinh tế, bao gồm tiêu dùng cuối cùng của hộ dân cư, tiêu dùng cuối cùng của Nhà nước, tích lũy tài sản và chênh lệch xuất nhập khẩu hàng hóa, dịch vụ.

Nếu xét theo góc độ thu nhập, GDP bao gồm toàn bộ thu nhập từ hoạt động sản xuất, gồm thu nhập của người lao động, thuế sản xuất, khấu hao tài sản cố định phục vụ sản xuất và giá trị thặng dư được tạo ra trong kỳ.

Còn dưới góc độ sản xuất, GDP được xác định bằng cách lấy giá trị sản xuất trừ đi chi phí trung gian.

Phân loại GDP

Dựa trên phương pháp tính toán và mục tiêu phản ánh, GDP có thể được phân thành nhiều loại:

GDP bình quân đầu người là chỉ số GDP trung bình trên mỗi người dân trong một năm, được xác định bằng cách lấy tổng GDP của quốc gia chia cho dân số trung bình trong cùng năm. Chỉ số này giúp đánh giá mức thu nhập và đời sống trung bình, nhưng không phản ánh chính xác sự phân bố thu nhập trong xã hội.

GDP thực tế là chỉ số GDP đã được điều chỉnh để loại bỏ tác động của lạm phát. Điều này có nghĩa là nó sử dụng giá cố định từ một năm cơ sở để tính toán, giúp phản ánh chính xác sự thay đổi về sản lượng kinh tế. Đây là một cách để hiểu rõ hơn về tăng trưởng thực sự của nền kinh tế, không bị ảnh hưởng bởi giá cả tăng giảm.

GDP danh nghĩa là tổng giá trị thị trường của toàn bộ hàng hóa và dịch vụ cuối cùng được tạo ra trong nước trong một khoảng thời gian nhất định, tính theo mức giá hiện hành tại thời điểm thống kê và chưa điều chỉnh theo lạm phát. Chỉ số này cho thấy quy mô kinh tế ở thời điểm hiện tại, nhưng dễ bị tác động bởi biến động giá cả — khi giá tăng, GDP danh nghĩa có thể tăng ngay cả khi sản lượng thực tế không đổi.

GDP xanh là chỉ số kinh tế đo lường mức tăng trưởng của một quốc gia nhưng đồng thời tính đến tác động môi trường và yếu tố bền vững. Khác với GDP truyền thống chỉ phản ánh giá trị hàng hóa, dịch vụ được tạo ra, GDP xanh được điều chỉnh bằng cách trừ đi các thiệt hại môi trường như chi phí xử lý ô nhiễm không khí, nước, đất; sự suy giảm tài nguyên thiên nhiên; và chi phí phục hồi môi trường do hoạt động sản xuất – kinh doanh gây ra.

Chỉ số GDP ảnh hưởng như thế nào đến nền kinh tế?

Chỉ số GDP giống như thước đo đánh giá tốc độ tăng trưởng kinh tế của một quốc gia vào một thời điểm nhất định. Khi chỉ số này tăng, sản xuất – kinh doanh sôi động hơn, nhu cầu tiêu dùng mở rộng, nhiều việc làm mới được tạo ra và thu nhập của người dân được cải thiện. Ngược lại, GDP giảm hoặc tăng trưởng chậm thường là tín hiệu cảnh báo nguy cơ suy thoái, kéo theo thất nghiệp gia tăng và sức mua suy yếu.

Không chỉ dừng ở vai trò đo lường, GDP còn là kim chỉ nam cho hoạt động đầu tư. Một nền kinh tế duy trì mức tăng trưởng ổn định sẽ tạo dựng niềm tin cho cả nhà đầu tư trong nước và quốc tế, từ đó thu hút dòng vốn mới.

Ngoài ra, GDP cho thấy nền kinh tế phục hồi nhanh hay chậm sau khủng hoảng. Thông qua việc so sánh mức tăng trưởng GDP trong các giai đoạn khác nhau, có thể xác định nền kinh tế đang phục hồi nhanh hay chậm, từ đó hỗ trợ các nhà hoạch định chính sách đưa ra giải pháp kịp thời nhằm ổn định và thúc đẩy tăng trưởng.

Cuối cùng, GDP là công cụ để Nhà nước điều hành nền kinh tế. Số liệu GDP theo quý và theo ngành giúp cơ quan quản lý phân bổ ngân sách, đầu tư công và định hướng phát triển từng lĩnh vực, đảm bảo tăng trưởng lâu dài và bền vững.

Công thức tính chỉ số GDP

Hiện nay, GDP được tính theo ba phương pháp phổ biến:

- Phương pháp sản xuất: GDP bằng tổng tất cả giá trị gia tăng của nền kinh tế một nước trong một thời gian nhất định.

GDP = Giá trị tăng thêm + Thuế nhập khẩu

Trong đó, giá trị tăng thêm của từng ngành kinh tế có thể là thu nhập của người sản xuất, tiền công, bảo hiểm, khấu hao tài sản cố định, thuế sản xuất, giá trị thặng dư…

- Phương pháp sử dụng cuối cùng: GDP bao gồm tiêu dùng cuối cùng của hộ gia đình, tiêu dùng cuối cùng của chính phủ, tích lũy tài sản và chênh lệch xuất – nhập khẩu của một đất nước.

GDP = C + I + G + NX

Trong đó:

C: Tổng giá trị tiêu dùng cho sản phẩm và dịch vụ của các hộ gia đình trong quốc gia đó

I: Tổng giá trị tiêu dùng của các nhà đầu tư

G: Tổng giá trị chi tiêu của chính phủ

NX: Xuất khẩu ròng

- Phương pháp thu nhập: GDP gồm thu nhập của người lao động, thuế sản xuất, khấu hao tài sản cố định dùng cho sản xuất và giá trị thặng dư sản xuất trong kỳ của một đất nước.

GDP = W + R + I + Pr + Ti + De

Trong đó:

W: Tiền lương

R: Tiền thuê

I: Tiền lãi

Pr: Lợi nhuận

Ti: Các khoản thuế dịch vụ, hàng hóa bán trên thị trường và trợ cấp của chính phủ cho sản xuất (thuế gián thu ròng).

De: Khấu hao tài sản cố định

Bích Hường