GS.TS Vũ Minh Khương: Nếu Hà Nội và TP.HCM phát triển hệ thống tàu điện ngầm như Trung Quốc thì chỉ 10-15 năm tới sẽ tăng trưởng mạnh mẽ

Các đô thị cần tiến hóa thực sự chứ không chỉ mở rộng

Chiều 12/11, Cổng TTĐT Chính phủ tổ chức toạ đàm "Kinh tế-xã hội Việt Nam 2021-2025: Chống chịu và bứt phá".

Tại tọa đàm, GS.TS Vũ Minh Khương, giảng viên Trường Chính sách công Lý Quang Diệu – Singapore, cho biết ở góc nhìn quốc tế, Việt Nam được đánh giá là điểm sáng ngay cả trong giai đoạn khó khăn. Việt Nam được kỳ vọng có thể tiến nhanh hơn nếu tiếp tục học hỏi và tận dụng hiệu quả các bài học toàn cầu. Tuy nhiên, để tăng trưởng bứt phá, chuyên gia lưu ý có 2 bài học lớn cần chú ý.

Thứ nhất, cần chuyển biến trong chiến lược trong ưu tiên trọng điểm, từ tăng trưởng sang tiến hóa. Nếu tăng trưởng đơn thuần thì chỉ giúp quy mô mở rộng, nhưng tiến hóa là sự phát triển vượt bậc, bao hàm tính cộng hưởng, tầm nhìn tương lai và ý thức trách nhiệm.

"Kinh nghiệm tôi nghiên cứu từ Bình Dương (Việt Nam) với Thâm Quyến (Trung Quốc) cho thấy họ rất chú trọng tiến hóa, luôn luôn nâng cấp lên để trở thành thành phố toàn cầu. Trong khi đó, dù Bình Dương hiện đã rất lớn, nhưng vẫn ở mức độ gọi là "extension" (mở rộng) thay vì tiến hóa thực sự. Đây là điểm chúng ta cần đặc biệt chú ý", ông Khương lưu ý.

Thứ hai, theo chuyên gia, thay vì dồn lực vào xử lý các điểm nghẽn, cách tiếp cận mới là tập trung vào những điểm xung yếu của hệ thống, nơi có thể tạo ra bước đột phá và mở ra quỹ đạo phát triển mới. Nếu chỉ giải quyết điểm nghẽn, hệ thống vẫn vận hành trên quỹ đạo cũ, dù có nhanh hơn nhưng tốn nhiều nguồn lực và chưa chắc mang lại kết quả như kỳ vọng.

GS.TS Vũ Minh Khương cũng đặc biệt lưu ý tình trạng nhiều nước phát triển thiên lệch vào "trục tung" (tích lũy nguồn lực; tăng năng lực; nỗ lực cao), không kết hợp với "trục hoành" (nguồn lực đầu tư vào đâu để tạo thực lực; năng lực, động lực nào thúc đẩy và nỗ lực của cá nhân, ngành, địa phương) thì khó thành tổng lực.

"Kinh nghiệm sức mạnh của hệ thống từ Singapore hay Trung Quốc thì tôi thấy sức mạnh hệ thống, nơi "1 cộng 1 bằng 11", tạo ra giá trị vô vàn và tạo ra lòng tin. Đây là điều hết sức chú ý trong thời gian tới", ông Khương nhấn mạnh.

Trong tiến trình xây dựng Nhà nước kiến tạo, phát triển, ông Khương cho rằng cần chuyển từ mô hình "vòng tròn nội tiếp" sang "vòng tròn ngoại tiếp", dựa trên 3 trục giá trị chính:

Thứ nhất, kinh tế thị trường và kinh tế tư nhân cần bộ máy nhà nước ưu tú để hỗ trợ; như "hai bàn tay vỗ vào nhau".

Thứ hai, hội nhập quốc tế sâu rộng phải chú trọng năng lực thẩm thấu, khả năng sáng tạo và nguồn lực con người. Nếu chỉ hội nhập sâu, xuất khẩu nhiều nhưng đội ngũ nhân lực yếu, khả năng thẩm thấu và sáng tạo hạn chế thì không thể phát triển bền vững.

Thứ ba, phát triển hạ tầng đang rất tốt nhưng làm sao gắn kết hạ tầng và đặc biệt là xây dựng các thành phố trụ cột - thành phố toàn cầu. Hà Nội và TP.HCM, việc phát triển hệ thống tàu điện ngầm tương tự các thành phố ở Trung Quốc trong vòng 10-15 năm sẽ thu hút dân cư và thúc đẩy phát triển mạnh mẽ. Hà Nội sẽ đóng vai trò chủ đạo cho cả khu vực miền Bắc. Miền Nam thì TP.HCM phải đóng vai trò chủ đạo cho toàn bộ Đồng bằng sông Cửu Long và Đông Nam Bộ. Miền Trung thì có Đà Nẵng.

Nếu đặt mục tiêu sánh ngang Singapore thì tăng trưởng 10-12% là khả thi

Ông Khương nhấn mạnh tăng trưởng là hệ quả của nỗ lực cải cách. Nếu Việt Nam đặt mục tiêu vươn lên đẳng cấp toàn cầu, sánh ngang các nền kinh tế như Singapore hay Hàn Quốc, thì mức tăng trưởng 10–12% là khả thi, dù còn phụ thuộc vào bối cảnh quốc tế. Khi đó, nền tảng của một quốc gia phát triển sẽ dần hình thành và GDP/đầu người sẽ tăng tương ứng.

Ông cũng cho biết, trong 29 ngành công nghiệp, có những ngành có thể tăng trưởng 15-20% trong giai đoạn đầu nếu được tạo điều kiện nền tảng. Ông kỳ vọng mỗi ngành đều có chiến lược phát triển đến 2045, từ ngành thép đến nhựa, bất động sản… và Chính phủ cần hỗ trợ tối đa.

GS.TS Vũ Minh Khương cũng lưu ý cơ hội nằm ngay trong thách thức. 3 thách thức lớn nhất hiện nay là thể chế, toàn cầu hóa và nguồn nhân lực.

Thứ nhất, quy trình ban hành chính sách cần được xem như quá trình sản xuất một "sản phẩm", có thử nghiệm, có chuyên gia đánh giá trước khi áp dụng. Nếu làm tốt cải cách thể chế, đây sẽ là nền tảng giúp Việt Nam tăng trưởng mạnh mẽ và bền vững hơn.

Thứ hai là thách thức nằm trong toàn cầu hoá. Việt Nam là nước xuất khẩu lớn nhưng không nên chỉ tăng quy mô xuất khẩu mà phải tăng giá trị gia tăng trong mỗi USD xuất khẩu. Đặc biệt trong toàn cầu hoá, cần xác định đối tác chiến lược. Ngay cả thị trường Trung Quốc, nên tập trung khai thác một cách toàn diện.

"Chúng ta nên tăng cường nhiều văn phòng lớn ở Trung Quốc để tìm hiểu thấu đáo rằng tiếp cận thị trường này như thế nào. Thị trường đó lớn tương đương với Mỹ lại ngay gần chúng ta mà chúng ta không khai thác được thì là một thiệt thòi", ông Khương nhấn mạnh.

Điểm thứ ba là thách thức nguồn nhân lực còn hạn chế, năng lực sáng tạo còn yếu. Theo GS Khương, nếu Việt Nam xây dựng các khu thương mại tự do tại những đô thị lớn, đồng thời áp dụng chính sách ưu đãi đặc biệt cho doanh nghiệp nghiên cứu, phát triển và các trường đại học thuộc Top 100 thế giới đến đầu tư, thì sức hút sẽ không thua kém Singapore. Bởi như vậy sẽ thu hút được sinh viên toàn cầu và đồng thời tạo thành hệ sinh thái mở ở Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng…

Phan Trang