Hà Nội cấm xe máy xăng trong vành đai 1 từ 1/7/2026: Các thành phố lớn trên thế giới đã áp dụng từ bao giờ?

Hà Nội vừa chính thức công bố lộ trình cấm xe máy chạy xăng trong khu vực nội đô, giới hạn bởi Vành đai 1, bắt đầu từ ngày 1/7/2026. Đây là một bước đi mang tính định hướng dài hạn, nhưng không phải là một bước đi đơn lẻ trong bối cảnh toàn cầu. Trên thực tế, nhiều đô thị lớn trên thế giới đã đi trước Hà Nội hàng chục năm trong việc cấm hoặc hạn chế phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch, đặc biệt là xe máy xăng và ô tô chạy xăng/diesel. Trước đó, nhiều thành phố lớn trên thế giới đã có những biện pháp khác nhau để hạn chế xe chạy xăng.

Tại Trung Quốc, Bắc Kinh là một trong những đô thị dẫn đầu trong việc hạn chế xe máy xăng. Theo ghi nhận, lệnh cấm hoặc hạn chế xe máy xăng ở trung tâm thủ đô Bắc Kinh được triển khai từ năm 1980. Ban đầu, biện pháp này áp dụng ở các khu vực trung tâm vòng đai 3, dần dần mở rộng sang nhiều quận nội đô. Không chỉ cấm lưu thông xe máy xăng, chính quyền Bắc Kinh còn áp dụng các tiêu chuẩn khí thải nghiêm ngặt và quy định đăng kiểm nhằm loại bỏ phương tiện chạy xăng/diesel cũ, đảm bảo phương tiện mới lưu hành đạt tiêu chuẩn môi trường. Việc này giúp Bắc Kinh trở thành một trong những thành phố sớm nhất trên thế giới thử nghiệm loại bỏ xe máy xăng khỏi nội đô.

Cũng tại Trung Quốc, Thâm Quyến là một ví dụ điển hình khác. Thành phố này bắt đầu cấm một số tuyến đường cho xe máy xăng từ năm 2003 và sau đó mở rộng lệnh cấm sang toàn bộ khu vực nội đô. Quy định này đi kèm với các biện pháp khuyến khích sử dụng xe máy điện và phát triển cơ sở hạ tầng sạc – đổi pin, nhằm thay thế hoàn toàn xe máy chạy xăng. Kinh nghiệm của Thâm Quyến cho thấy việc chuyển đổi từ xe máy xăng sang xe máy điện cần có lộ trình cụ thể, đồng thời kết hợp các chính sách khuyến khích và cơ chế kiểm soát lưu thông.

Thượng Hải là một đô thị khác của Trung Quốc triển khai sớm các biện pháp hạn chế xe máy xăng. Từ năm 2002, Thượng Hải chính thức ngừng cấp biển số mới cho xe máy sử dụng nhiên liệu xăng và diesel. Các phương tiện cũ cũng phải tuân theo quy định “hết niên hạn sử dụng”: xe máy xăng sẽ bị loại lưu hành sau 13 năm kể từ ngày đăng ký hoặc khi chạy được 120.000 km. Nhờ các biện pháp này, việc sở hữu xe máy xăng trở nên hạn chế, người dân phải chuyển sang phương tiện khác hoặc xe điện. 

Tương tự, Quảng Châu bắt đầu cấm toàn bộ xe máy xăng tại khu trung tâm từ khoảng năm 2007, đồng thời dừng cấp đăng ký mới cho xe máy xăng, mở rộng phạm vi cấm dần theo từng năm. Tính đến năm 2025, khoảng 200 thành phố ở Trung Quốc đã áp dụng các biện pháp tương tự, từ cấm hoàn toàn xe máy xăng, ngừng cấp biển số mới, đến kiểm soát khí thải và khuyến khích phương tiện điện.

Không chỉ Trung Quốc, nhiều thành phố châu Âu cũng triển khai các chính sách hạn chế xe chạy xăng/diesel trong nội đô. London, thủ đô Vương quốc Anh, là một trong những ví dụ điển hình. Thành phố thiết lập Vùng Phát thải Siêu thấp (ULEZ) từ ngày 8/4/2019, ban đầu áp dụng tại trung tâm, yêu cầu tất cả xe ô tô và xe máy không đạt tiêu chuẩn khí thải phải trả phí nếu muốn di chuyển trong khu vực này. Sau đó, vào tháng 8/2023, ULEZ được mở rộng toàn bộ vùng Greater London, bao phủ gần 1.500 km² và ảnh hưởng tới khoảng 9 triệu người dân. 

Các số liệu cho thấy, sau khi mở rộng, số xe không đạt chuẩn giảm khoảng 77.000 xe/ngày, tương đương giảm 45% so với trước. Tỷ lệ phương tiện tuân thủ chuẩn khí thải tại London hiện đạt khoảng 95%. Các biện pháp này không chỉ kiểm soát lượng xe cũ, mà còn tạo động lực để người dân chuyển sang phương tiện ít phát thải hơn.

Paris, thủ đô Pháp, cũng là một đô thị điển hình về chính sách hạn chế xe xăng. Từ đầu những năm 2010, chính quyền Paris bắt đầu áp dụng hệ thống phân loại phương tiện theo nhãn môi trường dựa trên tiêu chuẩn khí thải. Các xe không đạt tiêu chuẩn này bị hạn chế lưu thông trong nội đô. Lộ trình này được thiết lập để đến khoảng năm 2030, thành phố chỉ cho phép phương tiện “không phát thải” hoạt động trong khu vực trung tâm, bao gồm cả xe điện và phương tiện công cộng. Cơ chế kiểm soát này bao gồm cấm lưu thông, hạn chế giờ hoạt động, đồng thời áp dụng phí cho những phương tiện không đáp ứng tiêu chuẩn.

Tại Đức, từ khoảng năm 2005–2010, nhiều thành phố lớn như Berlin, Cologne và Hanover đã thiết lập Vùng Phát thải Thấp (LEZ), chỉ cho phép xe đáp ứng chuẩn khí thải mới được lưu thông trong nội đô. Cụ thể, xe xăng phải đạt tiêu chuẩn Euro 1 trở lên, xe diesel phải đạt Euro 4 trở lên để được phép lưu thông. Các biện pháp này giúp các đô thị Đức kiểm soát được lượng xe cũ, giảm ô nhiễm không khí và khuyến khích người dân lựa chọn phương tiện hiện đại, thân thiện với môi trường.

Na Uy, quốc gia Bắc Âu nằm ngoài Liên minh châu Âu (EU), không đặt lệnh cấm cứng đối với các loại xe chạy bằng nhiên liệu hóa thạch. Thay vào đó, chính phủ nước này “biến” xe điện thành lựa chọn hấp dẫn đến mức không thể bỏ qua. Na Uy đã ban hành chính sách miễn thuế nhập khẩu đối với xe điện, không áp thuế giá trị gia tăng (VAT), miễn phí đỗ xe, cho phép xe điện đi vào làn buýt, giảm 75% phí đường cao tốc...

Nhờ loạt ưu đãi toàn diện này, hơn 80% xe mới bán ra tại thủ đô Oslo vào năm 2023 là xe điện. Khu vực trung tâm thành phố đang dần chuyển thành không gian đi bộ, xe đạp và giao thông công cộng.

Ngoài ra, nhiều quốc gia cũng đang hướng tới tương lai giảm phát thải. Là nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á với hơn 120 triệu xe máy, Indonesia đặt mục tiêu đầy tham vọng: 2 triệu xe máy điện vào năm 2025 và cắt giảm 29% khí thải nhà kính vào 2030. Chính phủ đã ban hành các quy định đẩy nhanh chương trình xe máy chạy pin và khuyến khích sử dụng xe điện trong các cơ quan nhà nước.

Đài Loan từng đặt mục tiêu đầy tham vọng loại bỏ xe máy xăng vào năm 2035 và ô tô xăng vào năm 2040. Để đạt được điều này, Đài Loan đã đưa ra nhiều ưu đãi như trợ cấp mua xe, biển số đặc biệt, bãi đỗ xe chuyên dụng, giảm giá đỗ xe và lắp đặt hàng nghìn trạm sạc.

Có thể thấy, các biện pháp ở từng thành phố rất đa dạng, nhưng đều hướng tới một mục tiêu chung: loại bỏ hoặc giảm đáng kể xe sử dụng nhiên liệu hóa thạch trong khu vực trung tâm, đồng thời khuyến khích phương tiện ít phát thải hơn. Hà Nội khi bước vào lộ trình cấm xe máy xăng từ Vành đai 1 từ năm 2026 sẽ đi đúng quỹ đạo toàn cầu này, đặt mình vào cùng dòng chảy với các đô thị tiên tiến trên thế giới.

Khánh Vy