Kế hoạch thay thế hoàn toàn ô tô xăng bằng xe điện của nước Mỹ

Hai năm trước, Tổng thống Mỹ Joe Biden ngồi sau vô lăng chiếc Hummer điện như một cách quảng bá cho kế hoạch sản xuất xe điện của nước Mỹ trong năm 2030.

Một năm sau đó, Quốc hội thông qua Đạo luật Giảm lạm phát, giúp cả tài xế và các nhà sản xuất ô tô đầu tư vào xe điện được hưởng lợi. Hàng loạt dự án EV tiềm năng bắt đầu mọc lên, từ hoạt động sản xuất pin đến khai thác mỏ khoáng sản.

Đến cuối năm 2022, ngày càng có nhiều người Mỹ sử dụng xe điện. Mọi thứ tưởng chừng như suôn sẻ cho đến khi công cuộc tiếp quản xe điện gặp một số vấn đề.

Doanh số xe điện được dự báo sẽ tiếp tục tăng, song tốc độ đã chậm đi rõ rệt. Ngay cả khi các hãng xe hơi triển khai chương trình giảm giá, nhu cầu với EV vẫn chưa thực sự khả quan.

Hơn cả, một số nhà sản xuất ô tô bắt đầu rút lại các khoản đầu tư đầy hứa hẹn. Chẳng hạn, Ford trì hoãn 12 tỷ USD trong kế hoạch sản xuất xe điện, trong khi General Motors tạm thời dừng sản xuất nhiều mẫu EV và hủy bỏ hợp tác với Honda. Ngay cả Tesla, siêu sao xe điện, cũng bỏ kế hoạch xây dựng nhà máy tại Mexico.

Các nhà phân tích đã chỉ ra một số lý do, chẳng hạn như cơ sở hạ tầng sạc điện không đủ. Người tiêu dùng cũng thiếu các lựa chọn xe điện giá cả phải chăng trong thời kỳ lạm phát.

Quan trọng nhất, kế hoạch xe điện Mỹ đã sai lầm ngay từ đầu. Thay vì coi xe điện như một phần của kế hoạch phát triển giao thông bền vững, nước này lại xem EV như một giải pháp thay thế xe xăng. Edward Niedermeyer, tác giả cuốn sách “Ludicrous: The Unvarnished Story of Tesla Motors”, nói: “Vấn đề nằm ở mong muốn thay thế hoàn toàn ô tô chạy xăng bằng xe điện”.

Sứ mệnh thay thế ô tô chạy xăng bằng xe điện đã dẫn đến một loạt tính toán sai lầm lớn, trong đó có kích thước của xe.

Trong vài thập kỷ qua, ngành công nghiệp ô tô Mỹ ám ảnh bởi những chiếc xe hơi cỡ lớn. Người tiêu dùng nhận thấy các phương tiện xung quanh mình ngày càng lớn hơn và vì vậy, có xu hướng muốn mua những chiếc ô tô cỡ đại.

Các nhà sản xuất khi chuyển hướng sang xe điện cũng ‘chiều’ theo thị hiếu chung, song thực chất, chúng không mang nhiều ý nghĩa. Xe to cần pin lớn hơn, đòi hỏi nhiều nguyên liệu thô hơn và từ đó, thúc đẩy hoạt động khai thác phá hủy môi trường. Ngoài ra, pin lớn cũng khiến ô tô nặng hơn, đắt tiền hơn và không còn hoàn toàn thân thiện.

Nỗi lo về phạm vi hoạt động là một trong những lý do khiến xe điện không thể thay thế ô tô chạy xăng. Trong một cuộc khảo sát do Ipsos thực hiện vào mùa thu năm ngoái, 73% số người được hỏi cho biết họ lo ngại việc xe điện hết năng lượng dọc đường.

Việc tập trung tăng phạm vi hoạt động cho xe điện lại vô hình chung đẩy giá tăng cao. Một phân tích từ CarGurus cho thấy giá xe điện trung bình cao hơn 28% so với giá xe chạy xăng.

Tất cả khiến phần lớn những người sở hữu xe điện tại Mỹ đều thuộc nhóm các hộ gia đình thu nhập cao. Công ty thăm dò ý kiến Strategic Vision cũng cho biết những người này có thu nhập trung bình khoảng 186.000 USD.

Theo WSJ, rào cản lớn nhất của xe điện là giá cả. Chẳng hạn, một cuộc khảo sát được công bố trong tháng này bởi S&P Global Mobility cho thấy rằng chi phí là nguyên nhân hàng đầu khiến người tiêu dùng không sẵn sàng mua xe điện. Giải pháp lâu dài duy nhất là các nhà sản xuất phải tiến hành giảm chi phí.

Ford mới đây tiếp tục báo lỗ lớn trên danh mục đầu tư Mustang Mach-E và F-150 Lightning. Hãng hy vọng có thể tung ra một thế hệ sản phẩm tinh gọn hơn vào năm 2025. Trong khi đó, Renault tuyên bố sẽ giảm 40% chi phí sản xuất cho xe điện cỡ trung trong 4 hoặc 5 năm tới.

Tuy nhiên, nói dễ hơn làm. Ngay cả Tesla - hãng xe điện nổi tiếng nước Mỹ cũng chưa thể hiện thực hóa lời hứa kéo dài suốt 17 năm để bán EV giá phải chăng.

“Mong muốn sở hữu một chiếc Tesla của mọi người rất cao. Yếu tố hạn chế duy nhất là khả năng chi trả của họ”, Musk nói, song lại không đề cập đến bất kỳ sự chắc chắn nào về một chiếc EV giá rẻ.

Theo BI, trong bối cảnh lãi suất cao và lạm phát, dù doanh số bán xe điện tăng 36% vào năm 2022, song mức giá cao của Tesla có nguy cơ giảm nhu cầu của người tiêu dùng. Chiếc xe rẻ nhất của Tesla, Model 3 sedan, vẫn có giá 43.000 USD.

Đồng hồ vẫn chạy. Từng phút trôi qua cùng với việc thiếu vắng các dòng xe giá rẻ sẽ chỉ càng khiến Tesla gặp khó khăn trong môi trường cạnh tranh quá khắc nghiệt. Nhà sản xuất EV này, từng đạt mức vốn hóa hơn 1.000 tỷ USD, giờ đây dường như đã bỏ lại phía sau những kỳ vọng mạnh mẽ và trở thành “quả bom nổ chậm” có thể rung chuyển toàn ngành.

Tìm nguồn cung ứng tại Trung Quốc có thể là lối đi tắt giúp các hãng ô tô tiết kiệm chi phí, song pin và động cơ điện giàu kim loại lại đắt hơn xăng thông thường, nhất là đối với các loại xe thể thao đa dụng hạng nặng và xe bán tải. Điều này thúc đẩy các nhà sản xuất tạo ra những mẫu xe tinh gọn hơn, nhẹ hơn để rẻ hơn và đi nhanh hơn.

Ngoài ra, theo lý giải của nhà sáng lập AEG Patrick Anderson, giá xăng tăng cao trong giai đoạn 2021 - đầu 2022 khiến xe điện nổi lên là một giải pháp thay thế, song với tình hình hiện tại, việc giá xăng xuống thấp hơn đã làm đảo chiều xu thế.

Hiện tại, nhiều hãng xe đã đồng loạt giảm giá song hầu hết các giám đốc điều hành đều cho rằng chính sách này không thực sự hiệu quả. Những chiếc xe điện đang khiến các đại lý mất nhiều thời gian hơn để bán so với xe chạy xăng vì thế hệ người mua tiếp theo tập trung chủ yếu vào chi phí và cơ sở hạ tầng trạm sạc.

“Tôi hy vọng vòng xoáy dìm giá bất hợp lý trong ngành xe điện sẽ nhanh chóng chấm dứt khi có sự can thiệp của các cổ đông, nếu như họ kịp nhận ra mình đang bị mất lợi nhuận. Bằng không rủi ro thua lỗ, phá sản là vô cùng lớn”, chuyên gia phân tích John Murphy của Bank of America nhận định.

Theo: BI, WSJ

Vũ Anh