Hiệp hội điện gió và mặt trời Bình Thuận và 36 nhà đầu tư lĩnh vực này vừa gửi văn bản kiến nghị cho Thủ tướng Chính phủ để khắc phục những bất cập trong cơ chế giá phát điện. Trong văn bản kiến nghị, các đầu tư thể hiện sự ủng hộ, đồng thuận của mình với “Chiến lược phát triển năng lượng tái tạo của Việt Nam” được phê duyệt tại Quyết định 2068/QĐ-TTg ngày 25/11/2015 và “Đề án về những nhiệm vụ, giải pháp triển khai kết quả Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu” được phê duyệt tại Quyết định 888/QĐ-TTg ngày 25/7/2022 của Thủ tướng Chính phủ nhằm cụ thể hóa các cam kết của Chính phủ tại Hội nghị COP26 năm 2021.
Các dự án năng lượng tái tạo thực sự đã góp phần nâng tổng công suất lắp đặt của nguồn điện mặt trời, điện gió từ mức không đáng kể trong giai đoạn trước năm 2019 tăng lên 26% tổng công suất hệ thống điện Việt Nam vào năm 2021.
Tuy nhiên, các nhà đầu tư trình bày rõ khó khăn mà họ gặp phải, đó là việc đối mặt với đại dịch COVID-19 trong suốt 2 năm đã ảnh hưởng nặng nề đến tiến độ đề ra, “có 84 dự án năng lượng tái tạo với tổng công suất là 4.871,62 MW, trong đó gồm có 4.184,8 MW điện gió và 491,82 MWac điện mặt trời bị chậm tiến độ vận hành thương mại (COD) so với kế hoạch (dự án chuyển tiếp)”.
Đặc biệt nhóm 34 dự án chuyển tiếp với tổng công suất 2.090,97 MW, gồm 28 dự án điện giá với tổng công suất 1.638,35 MW và 6 dự án điện mặt trời với tổng công suất 452,62 MW, đã hoàn tất thi công và hoàn thiện công tác thử nghiệm đảm bảo đủ điều kiện huy động (theo thông tin cập nhật đến tháng 3 năm 2023). Tuy nhiên chính việc chậm tiến độ do ảnh hưởng của dịch bệnh đã khiến cho các dự án này không kịp hưởng giá FIT (giá điện cố định) theo quyết định số 39/2018/QĐ-TT (Quyết định 39) với điện gió và Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg (Quyết định 13) với điện mặt trời.
Các nhà đầu tư đã phải chờ đợi trong thời gian dài để Chính phủ ban hành cơ chế giá phát điện mới để làm tiền đề cho việc thỏa thuận giá bán điện với Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN).
Thế nhưng, sau thời gian chờ đợi, các nhà đầu tư bày tỏ quan ngại về những chính sách áp dụng cho các Dự án chuyển tiếp gần đây đã được Bộ Công Thương ban hành, cụ thể bao gồm: Thông tư số 15/2022/TT-BCT quy định về phương pháp xây dựng khung giá phát điện nhà máy điện mặt trời, điện gió chuyển tiếp; Quyết định số 21/QĐ-BCT về ban hành khung giá điện nhà máy điện mặt trời, điện gió chuyển tiếp và Thông tư số 01/2023/TT-BCT bãi bỏ một số quy định tại các Thông tư 02 và Thông tư 18 của Bộ trưởng Bộ Công Thương quy định thực hiện phát triển dự án điện gió, điện mặt trời và hợp đồng mua bán điện mẫu.
Trong văn bản kiến nghị gửi Thủ tướng, các nhà đầu tư cho rằng, các văn bản trên có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới các mục tiêu phát triển bền vững mà Bộ Chính trị và Chính phủ đã đề ra. Về lâu dài, cơ chế giá không phù hợp, kém hiệu quả sẽ dẫn đến việc dừng hoặc chậm quá trình đầu tư cho các dự án năng lượng, tác động trực tiếp tới an ninh năng lượng quốc gia; không thực hiện được các chính sách và cam kết về chuyển dịch năng lượng, giảm phát thải carbon và lộ trình cắt giảm khí thải của Chính phủ. Từ đó sẽ gây nguy cơ giảm hoặc mất đi cơ hội tạo chuỗi cung ứng nội địa và tạo việc làm cho nhân dân địa phương.
Cũng tại văn bản gửi Thủ tướng, các nhà đầu tư bày tỏ, việc giao cho EVN, Công ty Mua bán điện (EPTC) làm công tác xác định giá và sử dụng kết quả đề xuất chưa qua tham vấn với bên tư vấn độc lập là chưa phù hợp với thực tiễn và bảo đảm công tâm khách quan; phương pháp tính toán của EVN cũng được cho là có nhiều điểm chưa phù hợp. Giá phát điện đề xuất của EVN không bảo đảm được nguyên tắc tỷ suất lợi nhuận sau thuế (IRR) đạt 12% cho nhà đầu tư tại Thông tư 15 và đảm bảo mối tương quan giữa giá phát điện của các dự án điện gió và thực tế giá bán lẻ điện bình quân của EVN gần đây đã tăng lên. Cơ chế giá phát điện cho dự án điện mặt trời áp dụng từ ngày 1/1/2021 và dự án điện gió áp dụng từ 1/11/2021 chưa được Bộ Công Thương đề xuất, trình Thủ tướng Chính Phủ xem xét và quyết định theo quy định tại Quyết định 13 và Quyết định 39.
“Nếu cơ chế mới được áp dụng, chỉ tính riêng 34 dự án đã hoàn thành đầu tư xây dựng, ước tính tổng vốn đã đầu tư gần 85 nghìn tỷ đồng, trong đó, khoảng trên 58 nghìn tỷ đồng được tài trợ từ nguồn vốn ngân hàng sẽ có nguy cơ vỡ phương án tài chính, nợ xấu, doanh nghiệp và ngân hàng không thể thu hồi vốn.”, văn bản nêu rõ.
Vì vậy, các nhà đầu tư kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét chỉ đạo Bộ Công Thương và các cơ quan hữu quan cho phép các dự án chuyển tiếp đã hoàn tất đầu tư xây dựng được đưa vào vận hành, ghi nhận sản lượng phát điện lên lưới và sẽ được thanh toán cho sản lượng điện này sau khi quá trình đàm phán giá điện theo khung giá mới đã hoàn tất.
