Chuyện gì sẽ xảy ra khi Fed cắt giảm lãi suất? Tại sao cả thế giới đều quan tâm?

Trong nền kinh tế Mỹ, việc hạ lãi suất làm cho chi phí vay vốn trở nên rẻ hơn. Doanh nghiệp có thêm động lực để mở rộng đầu tư, người dân dễ dàng chi tiêu và mua sắm, thị trường bất động sản cũng có điều kiện sôi động trở lại. Tác động tích cực này thường phản chiếu ngay lập tức trên các sàn chứng khoán, khi kỳ vọng lợi nhuận tăng lên. Nhưng tiền rẻ ở Mỹ không dừng lại trong biên giới nước này. Nó giống như một dòng chảy tìm cách vươn ra bên ngoài, len lỏi qua các kênh tài chính quốc tế để tìm kiếm lợi suất cao hơn.

Một trong những con đường lan truyền rõ nhất chính là tỷ giá. Khi Fed hạ lãi suất, đồng USD thường có xu hướng suy yếu so với những đồng tiền chủ chốt khác. Điều này giúp hàng hóa Mỹ cạnh tranh hơn, nhưng lại tạo ra thách thức cho nhiều nền kinh tế khác. Những quốc gia vay nợ nhiều bằng USD tạm thời hưởng lợi, vì gánh nặng nợ bằng nội tệ trở nên nhẹ hơn. Song ngược lại, các nước có hoạt động xuất khẩu phụ thuộc lớn vào Mỹ có thể gặp khó khăn khi đồng nội tệ lên giá, làm hàng hóa trở nên đắt đỏ hơn trên thị trường quốc tế. Mỗi quốc gia, tùy hoàn cảnh, cảm nhận những hệ quả rất khác nhau từ cùng một biến động.

Không kém phần quan trọng là sự dịch chuyển của dòng vốn quốc tế. Khi lợi suất trái phiếu Mỹ giảm, nhà đầu tư toàn cầu thường hướng tới các thị trường mới nổi, nơi hứa hẹn lợi nhuận cao hơn. Điều này khiến chứng khoán, bất động sản và trái phiếu doanh nghiệp ở nhiều quốc gia đang phát triển sôi động hơn, giúp họ có thêm nguồn vốn để đầu tư và tăng trưởng. Tuy nhiên, đây là “dòng vốn nóng”, đến nhanh và cũng rút đi nhanh không kém. Một khi Fed đảo chiều chính sách hoặc tâm lý thị trường thay đổi, dòng vốn ấy có thể tháo chạy, để lại những biến động tỷ giá và rủi ro khủng hoảng tài chính. Những bài học từ cuộc khủng hoảng châu Á năm 1997 hay hiện tượng “taper tantrum” năm 2013 vẫn là minh chứng sống động cho nguy cơ này.

Bên cạnh đó, Fed hạ lãi suất thường kéo theo sự thay đổi trong thị trường hàng hóa. Khi USD yếu đi, việc mua bán bằng các đồng tiền khác trở nên rẻ hơn, khiến vàng, dầu mỏ và các kim loại công nghiệp có xu hướng tăng giá. Vàng đặc biệt hấp dẫn trong bối cảnh lãi suất thấp, bởi nó trở thành nơi trú ẩn an toàn thay thế cho trái phiếu lợi suất kém. Với những nước xuất khẩu hàng hóa như Nga, Brazil hay Saudi Arabia, đây là tin vui, vì nguồn thu ngoại tệ gia tăng. Nhưng với các quốc gia nhập khẩu nhiều năng lượng và nguyên liệu thô, chi phí sản xuất leo thang lại trở thành mối lo thường trực.

Tác động từ Washington cũng tạo áp lực chính sách với nhiều ngân hàng trung ương khác. Nếu Fed nới lỏng mạnh mẽ trong khi một nền kinh tế lớn khác giữ nguyên lãi suất, đồng nội tệ của họ có nguy cơ tăng giá quá nhanh, gây bất lợi cho xuất khẩu. Chính vì vậy, không ít lần người ta chứng kiến hiệu ứng domino: Fed đi trước, và hàng loạt ngân hàng trung ương từ châu Âu đến châu Á cũng cân nhắc hạ lãi suất để duy trì cân bằng. Tuy vậy, mỗi nước vẫn phải hành động tùy thuộc tình hình riêng, nhất là khi lạm phát trong nước đang cao hoặc tài khóa chịu áp lực lớn.

Điều thú vị là không phải lúc nào việc Fed cắt giảm lãi suất cũng được thị trường hoan nghênh. Trong nhiều trường hợp, động thái này phản ánh rằng kinh tế Mỹ đang tăng trưởng chậm lại hoặc đứng trước nguy cơ suy thoái. Khi ấy, thay vì hứng khởi, nhà đầu tư toàn cầu có thể trở nên thận trọng. Họ rút tiền khỏi cổ phiếu và thị trường mới nổi để tìm đến các tài sản an toàn như vàng, trái phiếu chính phủ Mỹ hay đồng yen Nhật. Lãi suất thấp khi đó không còn là tin vui, mà trở thành tấm gương phản chiếu sự bất an.

Trong dài hạn, những chu kỳ lãi suất của Fed góp phần định hình lại trật tự kinh tế toàn cầu. Khi lãi suất duy trì ở mức thấp, dòng vốn rẻ thúc đẩy thương mại, khuyến khích vay mượn và mở rộng sản xuất, góp phần vào quá trình toàn cầu hóa. Ngược lại, khi Fed nâng lãi suất để kiềm chế lạm phát, chi phí vay nợ tăng lên có thể khiến nhiều nền kinh tế mới nổi chao đảo, đặc biệt là những nước phụ thuộc nhiều vào nguồn vốn USD. Sự thay đổi ấy thậm chí còn tác động tới địa chính trị, khi ngày càng nhiều quốc gia tìm cách giảm phụ thuộc vào đồng USD bằng việc tích trữ vàng hoặc giao dịch trực tiếp bằng đồng nội tệ.

Có thể nói, mỗi quyết định hạ lãi suất của Fed không chỉ là biện pháp kỹ thuật để điều tiết kinh tế trong phạm vi nước Mỹ, mà còn là sự kiện có sức ảnh hưởng toàn cầu. Từ tỷ giá, dòng vốn, giá hàng hóa đến chiến lược chính sách tiền tệ của các quốc gia, tất cả đều ít nhiều bị tác động. Trong một thế giới gắn kết chặt chẽ, Fed giống như nhạc trưởng của một dàn nhạc khổng lồ, nơi từng quốc gia, từng doanh nghiệp và cả từng cá nhân đều phải điều chỉnh nhịp điệu của mình theo những tín hiệu phát ra từ Washington.

Minh Quân