Chuyên gia gợi mở cách biến công viên thành “mỏ vàng” kinh tế đô thị

TP. HCM đặt mục tiêu lọt vào Top 100 thành phố đáng sống nhất thế giới

Theo ông Nguyễn Bá Hùng, Chuyên gia Kinh tế trưởng tại Văn phòng ADB Việt Nam, TP. HCM đặt mục tiêu lọt vào Top 100 thành phố đáng sống nhất thế giới vào năm 2030. ADB rất ủng hộ mục tiêu này và hiện đang hỗ trợ các nước thành viên phát triển các đô thị đáng sống, với nguồn tài trợ khoảng 40,8 tỷ USD.

Theo ông Hùng, với quy mô lớn, nguồn lực đa dạng và nhiều sáng kiến mới, TP. HCM có đủ điều kiện để hiện thực hóa mục tiêu này.

Tại Việt Nam, thực tiễn đã ghi nhận những mô hình phát triển đô thị tiệm cận các chuẩn mực quốc tế, tiêu biểu như khu đô thị Phú Mỹ Hưng (quận 7) hay dự án Vinhomes Central Park do Vingroup đầu tư đã dành khoảng 14 ha cho công viên ven sông, chú trọng phát triển cảnh quan và hệ thống cây xanh bài bản, qua đó hình thành không gian sinh hoạt cộng đồng, tổ chức nhiều hoạt động văn hóa – trải nghiệm, phục vụ người dân TP. HCM và du khách.

Tuy nhiên, số lượng vẫn còn chưa nhiều. Thời gian tới, để Thành phố có thể phát triển thêm nhiều không gian công cộng bền vững, các chuyên gia cho rằng rất nhiều thách thức được đặt ra. Không dừng lại ở khâu xây dựng, mà còn ở việc vận hành và khai thác hiệu quả không gian công cộng trong dài hạn. Bởi nếu thiếu mô hình quản lý, vận hành phù hợp, không gian công cộng rất dễ xuống cấp và mất đi sức sống.

Từng tham gia quy hoạch Khu đô thị Phú Mỹ Hưng và tái thiết không gian đô thị khu trung tâm TP. HCM, Kiến trúc sư Steven Townsend, Giám đốc điều hành Studio Urban Design (SUDV), cho rằng tính bền vững của không gian công cộng nằm ở khả năng tự duy trì dựa trên hiệu quả vận hành, không dựa dẫm vào nguồn vốn Nhà nước.

Theo ông, các công trình công cộng không chỉ cần vốn đầu tư ban đầu, mà còn đòi hỏi chi phí duy tu, bảo trì rất lớn trong suốt vòng đời. Vì vậy, TP. HCM muốn phát triển các không gian công cộng đẳng cấp, tiêu chuẩn cao thì không thể dựa hoàn toàn vào ngân sách. Một không gian công cộng bền vững theo đó phải có khả năng tự tạo nguồn lực để vận hành và phát triển, thậm chí mang lại nguồn thu.

Bài học từ quốc tế

Dẫn chứng giải pháp từ quốc tế, ông Steven Townsend cho hay cần tích hợp đa chức năng, vận dụng tất cả các bên có chung lợi ích cùng phát triển không gian công cộng. Lấy ví dụ từ mô hình tại Singapore, nơi chính quyền đóng vai trò định hướng, ban hành quy chuẩn, còn nguồn lực đầu tư và vận hành chủ yếu đến từ khu vực tư nhân.

Chưa kể, Singapore hiện còn có khoảng 2.000 cộng đồng dân cư trực tiếp tham gia vận hành và chăm sóc các công viên. Nhờ đó, Chính phủ có thể cho thuê đất, còn cộng đồng chủ động tổ chức hoạt động, thậm chí thương mại hóa không gian để tạo doanh thu tái đầu tư cho công viên, đặc biệt là cho công tác vận hành và bảo trì - vốn là khoản chi lớn nhất của không gian công cộng.

Bài học khác nhìn từ New York hay London cũng cho thấy: không gian công cộng không còn là chi phí ngân sách đơn thuần, mà đã trở thành khoản đầu tư sinh lợi, đóng vai trò "mỏ neo" thu hút dòng vốn đầu tư mới trị giá hàng tỷ USD, kích hoạt kinh tế dịch vụ, gia tăng giá trị bất động sản và nâng cao năng suất đô thị.

Tại New York, các dự án tái thiết không gian công cộng như High Line hay Hudson Yards đã góp phần làm thay đổi diện mạo đô thị và kéo theo làn sóng đầu tư tư nhân quy mô lớn. Trong khi đó, Singapore – với mô hình "City in a Garden" - đã biến không gian công cộng thành hình ảnh nhận diện quốc gia, tạo nền tảng cho tăng trưởng du lịch, dịch vụ và thu hút dòng vốn dài hạn.

Các chuyên gia tại tọa đàm khẳng định, trong cuộc cạnh tranh toàn cầu để giữ chân nhân lực chất lượng cao, không gian công cộng chất lượng cao chính là một trong những thước đo quan trọng của sức hấp dẫn đô thị và năng lực cạnh tranh kinh tế.

"TP. HCM nên kết nối các đơn vị quy hoạch, nhà đầu tư ngồi lại với nhau xây dựng một cơ chế hợp tác liên ngành, mang tính cộng tác cao, để tất cả các bên cùng có lợi", ông Townsend gợi ý, Việt Nam nói chung và TP. HCM nói riêng đang và sẽ thu hút lượng vốn đầu tư rất lớn. Chính quyền Thành phố cũng cần sớm triển khai những cơ chế này để nắn nguồn lực đầu tư đi đúng hướng, để mọi người đều được hưởng lợi.

Ở góc độ chính sách sử dụng đất, Kiến trúc sư David Ching – chuyên gia quy hoạch – cho rằng không gian công cộng cần được nhìn nhận như một tài sản đô thị mang giá trị kinh tế, thay vì chỉ được xem là một khoản chi. Trong bối cảnh giá đất tại TP. HCM thuộc nhóm cao nhất cả nước, đặc biệt ở các khu vực ven sông, việc để quỹ đất bị khai thác đơn chức năng hoặc sử dụng kém hiệu quả sẽ gây lãng phí lớn.

Cùng quan điểm đó, ông nhấn mạnh hiệu quả kinh tế cũng là một góc nhìn quan trọng khi phát triển không gian công cộng. Dọc sông Sài Gòn hiện có nhiều cửa hàng, chuỗi cà phê, song cần được quy hoạch và sắp xếp lại nhằm tránh che chắn tầm nhìn ra sông.

Nhìn chung, TP. HCM cần tạo thêm các không gian thương mại, dịch vụ gắn với không gian công cộng, đồng thời sớm hoàn thiện khung chính sách rõ ràng cho việc phát triển theo hướng xã hội hóa có kiểm soát, bảo đảm sự liên kết thống nhất giữa quy hoạch, đầu tư và vận hành.

Đăng Quang