David Dương - doanh nhân vừa bị đặc vụ FBI khám nhà: Từ người lượm ve chai đến ‘Vua rác’, làm khu xử lý chất thải lớn nhất TP.HCM và DA điện rác 10.000 tỷ tại Đa Phước
Vị doanh nhân này có tên thật là Dương Tử Trung, sinh năm 1958 tại TP.HCM. Ông là con trai của ông Dương Tài Thu - ông chủ hãng giấy nổi tiếng tại TP.HCM một thời là Cogido.
Theo báo Guardian, cảnh sát khám nhà thị trưởng Oakland Sheng Thao vào sáng 20/6 (giờ địa phương). Các đặc vụ Cục Điều tra liên bang (FBI) mang khoảng 80 chiếc hộp ra khỏi căn nhà 4 phòng ngủ của bà Sheng Thao. Thông tin chi tiết về cuộc khám xét chưa được công bố. Người phát ngôn của FBI nói với tờ Guardian rằng cơ quan này đã thực hiện "hoạt động thực thi pháp luật được tòa án cho phép", nhưng từ chối cung cấp thêm thông tin.
Các đặc vụ FBI cũng tiến hành khám xét hai căn nhà khác cách đó khoảng 5km về phía Nam, thuộc sở hữu của các thành viên trong gia đình ông David Dương, một gia đình có ảnh hưởng chính trị và sở hữu công ty tái chế California Waste Solutions. Một trong hai căn nhà thuộc sở hữu của ông Andy Dương và căn còn lại liên quan đến ông David Dương và bà Linda Dương.
Theo tờ San Francisco Chronicle, công ty CWS của ông David Dương bị điều tra về các khoản đóng góp cho chiến dịch tranh cử của bà Sheng Thao và các quan chức thành phố khác.
Hình ảnh ông David Dương.
Ông David Dương là một người khá nổi tiếng tại TP.HCM với biệt danh "vua rác". Ông hiện là Chủ tịch HĐQT, kiêm Tổng giám đốc Công ty xử lý chất thải California Waste Solutions (CWS - Hoa Kỳ), Chủ tịch Hiệp hội Doanh nhân Việt - Mỹ (VABA). Năm 2004, ông David Dương về nước đầu tư và thành lập Công ty TNHH Xử lý chất thải Việt Nam (VWS).
Vị doanh nhân này có tên thật là Dương Tử Trung, sinh năm 1958 tại TP.HCM. Ông là con trai của ông Dương Tài Thu - ông chủ hãng giấy nổi tiếng tại TP.HCM một thời là Cogido. Vào năm 1979, cả gia đình ông David Dương đã di cư sang Mỹ và chọn California làm nơi sinh sống.
"Đến Mỹ, nơi hoàn toàn xa lạ, lạc lõng, không vốn ngoại ngữ, hoàn toàn không có quan hệ gì với những người xung quanh, tôi cùng với mấy anh em trong gia đình đã đi tìm kiếm, thu gom các giấy bìa carton và giấy vụn để đi bán kiếm sống. Riết rồi quen!", ông David Dương từng chia sẻ trên báo chí.
Trong giai đoạn mới sang Mỹ, anh em nhà ông David Dương đi khắp San Francisco, anh em ngồi sát cửa sổ để phóng mắt quan sát xem những nơi nào đang tập kết, thu gom rác, hầu mong có cơ hội tiếp cận và làm quen với "dân làm ve chai".
Sự ra đời của "đế chế" rác thải CWS tại Oakland, Mỹ
Sau một thời gian làm thu gom phế liệu, cuối năm 1981 ông David Dương quyết định qua Đài Loan (Trung Quốc) để tìm lại đối tác cũ ngày xưa của cha mình; rồi trở về Mỹ mua máy đóng kiện để gửi hàng phế liệu xuất khẩu sang Đài Loan. Hai năm sau đó, công ty quản lý và tái chế Cogido (Cogido Paper Corp.) ra đời dưới bàn tay của ông David Dương, tiền thân của CWS sau này.
Đến năm 1991, gia đình David thành lập một công ty tái chế rác mang tên California Waste Solutions (CWS), gần như độc chiếm trong quá trình bỏ thầu để thu thập rác tái chế ở Oakland và San Jose. Năm 1992, ngay sau khi CWS ra đời, gia đình ông Dương gặp cơ hội lớn khi thành phố Oakland thúc đẩy chiến dịch tái chế rác mới. Khi đó, tái chế rác ở gia đình vẫn còn quá mới nên khi thành phố mời thầu, chỉ có ba công ty nộp thầu, trong đó có công ty nhà ông Dương là CWS.
CWS đã trúng được gói thầu đầu tiên về thu gom rác phế liệu cho một nửa thành phố trị giá vài chục triệu USD. Đến cuối tháng 7/2014, Hội đồng thành phố Oakland đã quyết định giao hợp đồng thu gom và xử lý chất thải trị giá 2,7 tỷ USD cho CWS. Từ đây, ông David nổi lên nhanh chóng trên truyền thông Mỹ và Việt nam
Giữa năm 2015, CWS đã chính thức vận hành gói thầu xử lý rác trị giá hơn 1 tỷ USD cùng với đối thủ là công ty về thu gom và xử lý rác lớn nhất nước Mỹ - Waste Management (WM) cho thành phố Oakland. Trong gói thầu này, CWS sẽ đảm nhận gói tái chế.
Đầu tháng 7/2021, công ty của ông David Dương đã được phép ký lại hợp đồng thu gom rác với thành phố San Jose (Mỹ) có thời hạn 15 năm, trị giá 1,2 tỷ USD. CWS cũng mua miếng đất 14 mẫu tại cầu cảng của thành phố Oakland (Mỹ) để xây dựng nhà máy phân loại và tái chế.
Tuy nhiên, tờ Oakland Side cho biết gia đình ông David Dương có nhiều mối liên hệ chính trị ở Oakland, và đã từng bị điều tra vì nghi vấn rửa tiền cho các chiến dịch chính trị. Cụ thể, tờ báo viết: "Bắt đầu từ năm 2019, cơ quan giám sát chính trị của Oakland, Ủy ban Đạo đức công cộng và Ủy ban Thực hành chính trị công bằng của tiểu bang đã tiến hành một cuộc điều tra chung sau khi nhận được tin báo cáo buộc gia đình ông David Dương đã bí mật trao hàng chục nghìn USD cho các ủy ban vận động tranh cử của các thành viên hội đồng thành phố Oakland".
Sự nghiệp rác thải tại Việt Nam
Không chỉ đầu tư tại Mỹ, ông David Dương còn đầu tư hàng loạt dự án rác thải tại Việt Nam. Năm 20023, theo lời mời của đoàn lãnh đạo TP.HCM sang Mỹ tìm nhà đầu tư về lĩnh vực xử lý rác và môi trường, ông David Dương bắt đầu về Việt Nam tìm hiểu môi trường kinh doanh. Ông quyết định chọn lĩnh vực môi trường, tuy chưa có doanh nghiệp nước ngoài nào đầu tư; nhưng rất cần thiết và là lĩnh vực CWS có kinh nghiệm và thế mạnh.
Đến năm 2005, ông thành lập công ty Xử lý chất thải Việt Nam (VWS). Sau đó năm 2007, công ty này đã đưa vào vận hành Khu liên hợp Xử lý chất thải Đa Phước tại Đa Phước, huyện Bình Chánh, TP.HCM trên diện tích 128 ha. Đây là khu xử lý chất thải lớn nhất TP.HCM, xử lý gần 7.000 tấn rác/ngày, chiếm 70% lượng rác cả thành phố. Khu liên hợp xử lý chất thải Đa Phước có thể sẽ phải đóng cửa trong năm 2024.
Tuy nhiên, hồi tháng 5/2024, VWS vừa gửi báo cáo đánh giá tác động môi trường của Dự án chuyển đổi công nghệ đốt rác phát điện công suất 3.000 tấn/ngày lên Bộ Tài nguyên và Môi trường. Theo đó, dự án đốt rác phát điện mới sẽ được VWS đầu tư khoảng hơn 10.000 tỷ đồng, trong đó chủ đầu tư bỏ 30% vốn, 70% còn lại vay ngân hàng.
Dự án đốt rác phát điện sẽ được triển khai ngay tại Khu liên hợp xử lý chất thải Đa Phước với diện tích 9 ha. Dự án bao gồm 2 nhà máy với 4 lò đốt hoạt động, công suất thiết kế mỗi lò đạt 750 tấn/ngày.
Tuy nhiên, trong quá khứ VWS chịu không ít tai tiếng về việc vận hành bãi xử lý rác tại Đa Phước. Dự án này được cho là nguyên nhân chính khiến những người dân tại "khu nhà giàu" Phú Mỹ Hưng, Quận 7, TP HCM không dám về nhà do mùi khó chịu.
Cuối năm 2016, Thanh tra Chính phủ đã tiến hành thanh tra VWS theo đơn tố cáo của các công dân. Một lý do khiến Khu liên hợp xử lý chất thải rắn Đa Phước bị phản ánh là do liên tục bốc mùi hôi thối, ảnh hưởng đến đời sống của dân cư khu vực xung quanh.
Kết quả kiểm tra tình trạng ô nhiễm môi trường bãi rác Đa Phước của Thanh tra Chính phủ chỉ ra rằng, dự án áp dụng công nghệ chôn lấp hợp vệ sinh truyền thống và sản xuất compost, không phải là dự án có công nghệ xử lý rác tiên tiến, hiện đại so với các nước phát triển, nhưng phù hợp với điều kiện, đặc điểm của thành phố 10 năm trước. Quá trình triển khai thực hiện công nghệ này đã bộc lộ những hạn chế như phát tán mùi hôi, gây ô nhiễm môi trường.
Bãi xử lý rác Đa Phước của ông David Dương.
Sau Đa Phước, VWS xúc tiến đầu tư dự án khu công nghệ môi trường xanh tại Long An với diện tích 1.760ha, công suất xử ý 40.000 tấn mỗi ngày, vốn đầu tư giai đoạn I khoảng 450 triệu USD. Dự án có chức năng xử lý các chất thải sinh hoạt và công nghiệp bằng công nghệ tiên tiến nhất trên thế giới.
Trọng Hiếu