Hiệu ứng miễn phí: Vì sao “0 đồng” khiến người dùng khó cưỡng lại?

Hiệu ứng miễn phí là gì?

“Hiệu ứng miễn phí” cho thấy người dùng có xu hướng đánh giá một món hàng hấp dẫn hơn và sẵn sàng lựa chọn nhiều hơn khi đi kèm với cụm từ “miễn phí”, mặc dù giá trị thực tế của món hàng không thay đổi.

Theo nghiên cứu “Zero as a Special Price: The True Value of Free Products” của Shampanier, Mazar & Ariely, hiệu ứng miễn phí xuất hiện khi một món hàng được chuyển từ “có giá” sang “miễn phí”. Sự thay đổi tưởng như nhỏ này lại khiến người tiêu dùng ưu tiên lựa chọn nhiều hơn hẳn.

Thực tế, “miễn phí” giống như một ngưỡng đặc biệt, khiến người dùng dễ bị thu hút và chọn sản phẩm nhiều hơn hẳn so với khi sản phẩm chỉ được bán với giá rẻ.

Vì sao “0 đồng” khiến người dùng khó cưỡng lại?

Khi một sản phẩm được gắn mác “miễn phí”, người tiêu dùng thường lập tức bị thu hút. Điều này không chỉ đến từ việc họ tiết kiệm được tiền, mà còn bởi số 0 tạo ra một cảm giác tâm lý đặc biệt.

Nghiên cứu của Shampanier, Mazar và Ariely cho thấy, khi giá giảm về mức 0, người mua sẵn sàng chọn sản phẩm nhiều hơn, dù giá trị thực tế không hề thay đổi.

Lý do chính là mức “0 đồng” tạo cho con người cảm giác không có rủi ro, không mất gì cả, nên quyết định thường được đưa ra nhanh hơn. Bên cạnh đó, sự miễn phí càng nổi bật khi đặt cạnh những sản phẩm có giá, khiến lựa chọn này trở nên đặc biệt và hấp dẫn hơn hẳn.

Báo cáo từ Buynomics nhận định rằng, chính chữ “miễn phí” khiến người dùng dễ đưa ra lựa chọn bốc đồng, thay vì cân nhắc kỹ như với những mức giá khác.

"Miễn phí" - con dao hai lưỡi của nền kinh tế

Hiệu ứng “miễn phí” không chỉ ảnh hưởng đến lựa chọn của từng cá nhân, mà còn tác động mạnh đến cả thị trường. Khi nhiều doanh nghiệp cùng tung chiêu miễn phí để lôi kéo khách hàng, thị trường thường bùng nổ rất nhanh trong giai đoạn đầu. Theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), chiến lược này đã góp phần mở rộng sức mua và thậm chí tạo ra những ngành nghề hoàn toàn mới.

Tuy nhiên, việc lạm dụng chiến lược “miễn phí”  lại kéo theo không ít rắc rối. Người tiêu dùng khi quen với việc được dùng hàng hóa, dịch vụ mà không phải trả tiền sẽ ngại trả phí sau này. Khi đó, doanh nghiệp khó duy trì mô hình kinh doanh lâu dài, lợi nhuận sụt giảm, cạnh tranh ngày càng khốc liệt thấm chí là phá sản.

Công ty Buynomics, công ty chuyên phân tích dữ liệu và doanh thu, cũng cảnh báo hiệu quả của chiêu miễn phí thường giảm dần theo thời gian, thậm chí có thể phản tác dụng nếu bị lạm dụng quá mức.

Thứ hai, “miễn phí” thường không thực sự miễn phí. Thay vì trả bằng tiền, người dùng có thể phải cung cấp dữ liệu cá nhân hoặc chấp nhận phải xem quảng cáo dày đặc. Ủy ban Bảo vệ Dữ liệu Châu Âu cho rằng điều này đặt ra vấn đề lớn về quyền riêng tư và tính minh bạch trong hoạt động kinh doanh. Ở góc độ vĩ mô, việc khai thác dữ liệu cá nhân quá mức có thể gây ra rủi ro về an toàn thông tin và làm giảm lòng tin của người dùng vào thị trường.

Thứ ba, nếu doanh nghiệp treo biển “miễn phí” nhưng lại kèm theo hàng loạt điều kiện hoặc chi phí phụ, khách hàng rất dễ cảm thấy bị lừa. Nghiên cứu của Fan và cộng sự gọi đây là “hiệu ứng boomerang”, khi kỳ vọng không được đáp ứng, phản ứng tiêu cực không chỉ làm ảnh hưởng đến một thương hiệu, mà còn khiến người tiêu dùng cảnh giác và giảm niềm tin vào các chương trình khuyến mãi nói chung.

Tóm lại, hiệu ứng “0 đồng” có thể kích thích nhu cầu mua sắm, giúp thị trường sôi động trong ngắn hạn và thậm chí tạo đà cho tăng trưởng. Tuy nhiên, nếu quá lạm dụng, doanh nghiệp dễ rơi vào cảnh lợi nhuận sụt giảm, thị trường mất cân đối, dữ liệu cá nhân bị khai thác và lòng tin của khách hàng suy giảm. Vì vậy, điều quan trọng là cần sử dụng “miễn phí” một cách hợp lý, để công cụ này trở thành động lực phát triển bền vững cho cả doanh nghiệp, người tiêu dùng và nền kinh tế.

Bích Hường