Khi doanh nghiệp Việt đoàn kết vươn xa

Từ đổi mới đến khát vọng bứt phá

Gần 4 thập kỷ sau Đổi mới, khu vực tư nhân đã vươn lên vị trí trụ cột. Đóng góp khoảng 50% GDP, tạo việc làm cho hơn 85% lực lượng lao động, tư nhân hiện diện ở hầu hết ngành nghề, từ ngân hàng, chứng khoán, năng lượng đến công nghệ cao. Trong đại dịch Covid-19, chính sự năng động của khu vực này đã giúp nền kinh tế Việt Nam giữ được tăng trưởng dương - một kỳ tích so với nhiều quốc gia.

Khi trao đổi với phóng viên Người Đưa Tin, TS. Nguyễn Đức Kiên - nguyên Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ - cho hay, những thành quả hiện nay là nền tảng quan trọng, nhưng để thực sự bứt phá, Việt Nam cần bước đi mạnh mẽ hơn.

Chính phủ đặt mục tiêu tăng trưởng 8,3 - 8,5% trong năm 2025 và hướng tới mức hai con số cho giai đoạn 2026 - 2045. Theo ông, đây là mục tiêu đầy tham vọng, nhưng hoàn toàn khả thi nếu cùng lúc có chính sách đột phá và sự thay đổi căn bản trong tư duy phát triển.

TS. Nguyễn Đức Kiên nói rằng, thiếu sót lớn nhất là coi tái cơ cấu nền kinh tế là việc làm một lần. Bởi thực chất, tái cơ cấu phải là quá trình liên tục, thích ứng với biến động quốc tế và tận dụng tốt nguồn lực trong nước. Nếu chỉ làm một lần, chúng ta sẽ tụt hậu ngay.

Lịch sử đổi mới cho thấy, Việt Nam luôn tiến lên nhờ những cú điều chỉnh kịp thời: Khoán 100, Khoán 10 trong nông nghiệp; cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước từ thập niên 1990; mở cửa ngoại thương, xóa bỏ độc quyền xuất nhập khẩu; chuyển từ kinh tế kế hoạch hóa sang kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Song hiện nay, thách thức đã khác. 97% doanh nghiệp trong nước là nhỏ và siêu nhỏ, thiếu sức cạnh tranh trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Trong bất động sản, tư nhân bùng nổ mạnh mẽ, nhưng khoảng trống về nhà ở xã hội, nhà ở công nhân buộc Nhà nước phải can thiệp. Những bất cập này cho thấy, tái cơ cấu không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà là yêu cầu sống còn.

Theo ông Kiên, quan trọng hơn cả, việc tái cơ cấu không chỉ nằm ở cơ chế hay chính sách, mà còn nằm ở tư duy phát triển của chính doanh nhân.

"Nếu tư duy ấy vẫn nhỏ lẻ, manh mún, thiếu khát vọng, thì mọi nỗ lực cải cách thể chế cũng khó mang lại kết quả bứt phá. Chính tại đây, "tử huyệt" của kinh tế tư nhân Việt Nam hiện ra là thiếu chí lớn và yếu tinh thần liên kết", TS. Nguyễn Đức Kiên nhìn nhận.

"Chí không lớn thì không ra biển lớn", TS. Kiên nói và cho rằng, nhiều doanh nhân Việt vẫn chỉ bằng lòng với công ty vài chục nhân sự, co cụm trong thị trường nội địa. Điều này khiến doanh nghiệp khó vươn tầm, khó cạnh tranh toàn cầu. Nhưng yếu hơn cả chí lớn chính là tinh thần liên kết. Ông ví von: "Một cây tre có thể dẻo dai, bền bỉ, nhưng không thể chở dân tộc ra biển lớn. Chỉ khi nhiều cây tre kết lại thành bè, mới vượt qua thác ghềnh".

"Doanh nhân Việt giỏi, khôn ngoan, nhưng nếu ai cũng chỉ giữ phần riêng, e ngại chia sẻ, thì khó tạo nên sức mạnh tập thể", ông nói thêm.

Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu liên tục tái định hình sau đại dịch và xung đột thương mại, tinh thần liên kết, đoàn kết càng trở nên cấp bách. Nếu mỗi doanh nghiệp chỉ đứng riêng lẻ, họ dễ bị gạt ra khỏi cuộc chơi của những tập đoàn đa quốc gia. Liên kết theo ngành, theo vùng, thông qua các hiệp hội không chỉ giúp doanh nghiệp tận dụng được thị trường lớn, mà còn tạo tiếng nói tập thể để bảo vệ quyền lợi chính đáng.

Nhà nước làm tròn vai trò "thuyền trưởng"

TS. Nguyễn Đức Kiên đưa ra ví dụ: Doanh nhân là người chèo thuyền khỏe, giỏi, am hiểu sông nước. Nhưng khi mải mê chèo, tầm nhìn sẽ bị hạn chế. Khi đó, người làm chính sách là người đứng trên bờ, có thể nhìn xa, thấy trước mặt là đá ngầm. Nếu kịp cảnh báo, doanh nhân sẽ tránh được.

Để khối doanh nghiệp tư nhân không chèo thuyền trong cô độc, TS. Nguyễn Đức Kiên nhấn mạnh việc cần một "thuyền trưởng" thực thụ. Theo ông, doanh nhân phải nuôi dưỡng khát vọng lớn, dám tiên phong và đặc biệt là phải biết đoàn kết, liên kết để tạo sức mạnh chung. Nhà nước phải thực sự là "thuyền trưởng", vừa định hướng, vừa bảo vệ, vừa đồng hành. Xã hội phải thay đổi tư duy, ủng hộ sản phẩm Việt, hành động thiết thực thay vì chỉ trích, chê bai.

Chỉ khi 3 khối Nhà nước - doanh nghiệp - xã hội, kết nối chặt chẽ và tinh thần đoàn kết được phát huy, Việt Nam mới có thể bước vào giai đoạn phát triển bứt phá, đạt mục tiêu tăng trưởng nhanh, bền vững như đã đề ra. Ông cũng đề cập tới câu chuyện thị trường thông tin, cần xử lý nghiêm những thông tin sai lệch, bảo vệ doanh nghiệp khi bị bôi nhọ; tránh để doanh nghiệp phải tự thân đi kiện trong khi Nhà nước có thể chủ động bảo vệ lợi ích công.

"Nhà nước không làm thay doanh nghiệp, nhưng phải dẫn dắt, đồng hành, gỡ vướng kịp thời. Chính sách đi trước một bước chính là con mắt nhìn xa, giúp doanh nhân tránh đá ngầm, chèo thuyền ra biển lớn an toàn", ông Kiên nhấn mạnh.

Nhìn lại toàn cảnh, ông Kiên nhấn mạnh quan điểm, muốn biến mục tiêu tăng trưởng 2 con số thành hiện thực, Việt Nam không thể tiếp tục tư duy theo lối "cái gì cũng Nhà nước lo, doanh nghiệp chỉ chờ ưu đãi".

"Không có một quốc gia nào đi đến thịnh vượng mà doanh nhân lại đơn độc, Nhà nước lại chậm chân và xã hội thì quay lưng. Chúng ta chỉ có thể bước vào kỷ nguyên phát triển mới khi 3 lực lượng ấy đồng hành, hòa nhịp. Chỉ khi kết bè vượt thác, Việt Nam mới thực sự ra được biển lớn", TS. Nguyễn Đức Kiên khẳng định.