Không phải cá tra hay cá ngừ, một loại 'sản vật' dưới nước của Việt Nam đang được săn đón mạnh mẽ: Xuất khẩu tăng nóng hơn 300%, loạt đối thủ bị Mỹ áp thuế hơn 50%

Theo Rabobank, sản lượng cá rô phi toàn cầu dự báo sẽ vượt 7 triệu tấn vào năm 2025, nhờ sự phục hồi mạnh mẽ tại các quốc gia sản xuất lớn như Trung Quốc, Indonesia, Ai Cập, Bangladesh và Việt Nam. Trong đó, Việt Nam đang nổi lên như nguồn cung cá rô phi tiềm năng trong chuỗi cung ứng toàn cầu khi tận dụng tốt biến động thị trường để mở rộng sản xuất và xuất khẩu.

Theo số liệu từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), trong 9 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu cá rô phi của Việt Nam đạt 57,3 triệu USD, tăng tới 332% so với cùng kỳ 2024 (13,26 triệu USD). Riêng tháng 8 ghi nhận mức tăng trưởng cao nhất, gần 10 triệu USD – phản ánh khả năng thích ứng nhanh và sự năng động của doanh nghiệp Việt Nam trong bối cảnh thị trường biến động mạnh. Các sản phẩm cá rô phi Việt Nam hiện đã có mặt tại nhiều thị trường, trong đó Mỹ là thị trường trọng điểm, chiếm tỷ trọng lớn trong tổng kim ngạch xuất khẩu.

Tuy nhiên, bước sang quý IV, tốc độ tăng trưởng dự kiến chững lại, do lượng hàng tồn tại Mỹ tạm thời tăng cao sau giai đoạn nhập khẩu mạnh trong quý II và III. Điều này cho thấy, Việt Nam cần chuyển hướng từ việc tận dụng cơ hội ngắn hạn sang phát triển chiến lược dài hạn, chú trọng vào nâng cao chất lượng sản phẩm, đa dạng hóa thị trường và xây dựng thương hiệu cá rô phi Việt Nam bền vững.

Trung Quốc – nhà sản xuất cá rô phi lớn nhất thế giới (1,6 triệu tấn/năm) đang chịu mức thuế 55% khi xuất khẩu sang Mỹ, khiến đơn hàng giảm, nhiều hợp đồng bị hoãn hoặc hủy. Giá cá tăng nhẹ nhưng chi phí nuôi tăng mạnh khiến doanh nghiệp lỗ, tồn kho cao kỷ lục. Brazil, vốn được kỳ vọng thay thế Trung Quốc, cũng bị Mỹ áp thuế 50% từ tháng 8, khiến xuất khẩu đình trệ. Nhiều doanh nghiệp phải tăng giá bán, làm mất lợi thế cạnh tranh.

Cả hai quốc gia đều quay về thị trường nội địa để tiêu thụ, nhưng hiệu quả thấp do giá thành giảm, không bù được chi phí sản xuất cao. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ vốn phục vụ cho thị trường nội địa, chịu sự cạnh tranh về giá. Tổng thể, ngành cá rô phi Trung Quốc và Brazil đang đối mặt với khó khăn kép: xuất khẩu chậm lại, giá giảm và tâm lý thị trường suy yếu.

Kinh nghiệm từ Trung Quốc và Brazil cho thấy, phụ thuộc vào một thị trường hoặc sản phẩm duy nhất khiến ngành thủy sản dễ tổn thương trước biến động chính sách. Khi Mỹ tăng thuế, hai quốc gia này đều gặp khó trong xoay chuyển đơn hàng và duy trì xuất khẩu, dẫn đến mất thị phần.

Đối với Việt Nam, đây là thời điểm cần biến cơ hội ngắn hạn thành chiến lược dài hạn. Ngành cá rô phi nên chủ động đa dạng hóa thị trường, mở rộng sang châu Âu, Trung Đông, Nam Mỹ và phát triển sản phẩm giá trị gia tăng như cá rô phi tẩm bột, chế biến sẵn hoặc đóng gói tiện lợi. Đồng thời, đầu tư cải tiến giống, công nghệ nuôi và quy trình chế biến sâu sẽ giúp nâng cao năng suất, giảm chi phí và đáp ứng tiêu chuẩn bền vững.

Với dự báo sản lượng cá rô phi toàn cầu tiếp tục tăng theo Rabobank và xu hướng tiêu dùng ưu tiên sản phẩm thân thiện môi trường, Việt Nam có cơ hội xây dựng thương hiệu cá rô phi riêng, củng cố vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu – không chỉ lấp chỗ trống tạm thời, mà hướng tới vai trò nhà cung cấp chiến lược, bền vững và có giá trị cao.

Như Quỳnh