'Mỏ vàng' dưới nước của Việt Nam được người Trung Quốc mê không lối thoát: xuất khẩu tăng 135%, ưu đãi thuế cạnh tranh ngang ngửa hàng Mỹ

Theo số liệu của Hải quan Việt Nam, xuất khẩu tôm hùm của Việt Nam tiếp tục tăng mạnh trong tháng 10/2025, đạt 93 triệu USD, tăng 75% so với cùng kỳ năm ngoái. 

Đà tăng trưởng mạnh từ đầu năm đã đưa kim ngạch 10 tháng lên 712 triệu USD, tăng tới 135% so với cùng kỳ 2024. Trong cơ cấu mặt hàng, tôm hùm xanh vẫn giữ vai trò chủ lực khi chiếm tới 98% tổng kim ngạch, đạt 700 triệu USD và tăng 141% sau 10 tháng. Ngược lại, tôm hùm bông và tôm hùm loại khác giảm nhẹ lần lượt 22% và 1%.

Trung Quốc & HK tiếp tục là động lực tăng trưởng quan trọng nhất của ngành tôm hùm Việt Nam. Trong 10 tháng, xuất khẩu sang thị trường này đạt 702 triệu USD, tăng 135% và chiếm gần như toàn bộ kim ngạch của ngành. Đà tăng trưởng này nối tiếp giai đoạn bùng nổ từ năm 2024, khi kim ngạch xuất khẩu sang Trung Quốc tăng từ 141 triệu USD năm 2023 lên 404 triệu USD năm 2024, tương đương 186%.

Theo số liệu tham khảo từ nguồn của Trung Quốc, Trung Quốc nhập gần 49.900 tấn tôm hùm trong ba quý đầu năm, tăng 13%. Tuy nhiên, lượng nhập khẩu từ Canada giảm tới 39% do gánh nặng thuế tổng cộng 32%, trong khi tôm hùm Mỹ giảm 10% vì mức thuế 17% và áp lực cạnh tranh ngày càng lớn. Ngược lại, Việt Nam nổi lên như nguồn cung hưởng lợi nhất khi Trung Quốc nhập hơn 17.365 tấn tôm hùm Việt Nam, gấp gần ba lần cùng kỳ và đạt giá trị 556 triệu USD.

Lợi thế thuế quan là một yếu tố quyết định. Tôm hùm Việt Nam không bị áp thuế như Canada và Mỹ, giúp giá bán cạnh tranh hơn đáng kể. Địa lý gần mang lại lợi thế lớn trong vận chuyển hàng sống, giúp giảm hao hụt và chi phí. Bên cạnh đó, nhu cầu của người tiêu dùng Trung Quốc đang dịch chuyển mạnh sang tôm hùm xanh - phân khúc mà Việt Nam có nguồn cung dồi dào. Một yếu tố khác là các vùng nuôi tôm hùm lớn đã phục hồi sản lượng tốt trong những năm gần đây, tạo nền tảng để Việt Nam đáp ứng nhu cầu tăng mạnh từ thị trường.

Dù xuất khẩu tăng mạnh, người nuôi trong nước vẫn đối mặt với nhiều khó khăn. Giá tôm hùm từng giảm mạnh do nguồn cung vượt cầu sau mùa lễ Tết, cùng với cạnh tranh gay gắt từ Australia, Canada, Mỹ và các nước Đông Nam Á như Philippines, Indonesia hay Malaysia, đã tạo áp lực rất lớn lên giá thu mua trong nước. Khi Trung Quốc dỡ lệnh cấm đối với tôm hùm Australia, thị phần của Việt Nam càng chịu sức ép lớn hơn.

Song song với yếu tố giá, thị trường Trung Quốc đang siết chặt các quy định về chất lượng và đăng ký cơ sở chế biến. Nếu các quy định mới như Lệnh 280 được áp dụng sớm và nghiêm ngặt, có thể ảnh hưởng trực tiếp đến xuất khẩu, nhất là với mặt hàng tươi sống.

Những ngày cuối tháng 11, vùng nuôi trọng điểm tại Phú Yên, đặc biệt là vịnh Xuân Đài, chịu thiệt hại lớn do mưa lũ. Nước ngọt đổ ra vịnh khiến tôm hùm sốc nước chết hàng loạt; nhiều hộ mất gần như toàn bộ số lồng, phải bán tháo với giá giảm hơn một nửa vì thiếu đá bảo quản. Với hơn 27.000 lồng nuôi, khu vực này là một trong những vùng cung cấp tôm hùm quan trọng nhất cả nước.

Trong ngắn hạn, các doanh nghiệp xuất khẩu có thể chưa chịu tác động lớn vì nguồn hàng cho các hợp đồng cuối năm đã được chuẩn bị trước. Tuy nhiên, về trung hạn, thiệt hại đối với tôm hùm sắp thu hoạch có thể khiến nguồn cung đầu năm 2026 suy giảm đáng kể, tạo biến động giá và ảnh hưởng tới khả năng duy trì tốc độ tăng trưởng xuất khẩu hiện tại.

Nhu cầu của Trung Quốc được dự báo duy trì ở mức cao trong những tháng cuối năm và giai đoạn chuẩn bị Tết Nguyên đán, tiếp tục tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu tôm hùm Việt Nam.

Tổng thể, tôm hùm vẫn là điểm sáng nổi bật nhất trong bức tranh xuất khẩu thủy sản Việt Nam năm 2025, nhờ sự tăng trưởng mạnh mẽ từ thị trường Trung Quốc. 

Khánh Vy