Một thế kỷ, một niềm tin

100 năm báo chí cách mạng Việt là hành trình bền bỉ đồng hành cùng dân tộc, là ngọn lửa của niềm tin, khát vọng và trách nhiệm. Trên nền tảng giá trị lịch sử ấy, báo chí nước nhà bước vào thế kỷ mới với sứ mệnh làm chủ không gian truyền thông hiện đại, là người đi trước, soi đường và thắp sáng.

Năm 2025, nền báo chí cách mạng Việt Nam tròn tuổi bách niên - một cột mốc quan trọng, đánh dấu chặng đường lịch sử vẻ vang của báo chí nước nhà đồng hành cùng sự ra đời, trưởng thành và phát triển của cách mạng Việt Nam.

Trong suốt hành trình một thế kỷ qua, báo chí cách mạng Việt Nam đã khẳng định được vị trí, vai trò và sứ mệnh lịch sử to lớn trong dòng chảy của dân tộc. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh, muốn làm cách mạng, mỗi tổ chức của đảng phải có một công cụ truyền thông, để khai thông tư tưởng, vận động, tập hợp lực lượng và tổ chức hành động… Chính vì vậy, cuộc đời hoạt động cách mạng của Bác Hồ luôn gắn liền với hoạt động báo chí và chính Người đã sáng lập, lãnh đạo, dẫn dắt, phát triển nền báo chí cách mạng Việt Nam. Ngay từ trước khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, ngày 21/6/1925, Người đã cho ra đời tờ báo Thanh niên, mở đầu cho hành trình báo chí phục vụ sự nghiệp cách mạng của dân tộc.

Kể từ đó đến nay, báo chí đã trở thành lực lượng đông đảo giữ vai trò tiên phong trong nhận thức, đổi mới tư duy và hành động, sẵn sàng xông pha trên mọi mặt trận, mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Dấu chân tiên phong của những người làm báo không chỉ khẳng định vai trò đi trước mở đường trên mặt trận tư tưởng – văn hóa, mà còn là minh chứng cho bản lĩnh, trí tuệ và trách nhiệm của báo chí nước nhà.

Bên cạnh đó, báo chí còn là một trong những công cụ tư tưởng sắc bén và đắc lực nhất của Đảng cầm quyền, góp phần tuyên truyền, lan tỏa chủ trương, đường lối, định hướng dư luận và củng cố niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, đồng thời là kênh thông tin quan trọng, là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân, là phương tiện giúp Đảng, Nhà nước trong việc lãnh đạo, quản lý, điều hành đất nước.

Dấu ấn phát triển lớn mạnh của báo chí nước nhà

Sau 100 năm, chúng ta có quyền tự hào về sự phát triển lớn mạnh của báo chí cách mạng Việt Nam, với 5 thành tựu nổi bật.

Trước hết, báo chí Việt Nam phát triển khá nhanh về cả số lượng và chất lượng, về cả nội dung và hình thức, với công nghệ làm báo ngày càng hiện đại, đội ngũ làm báo ngày càng chuyên nghiệp.

Thứ hai, báo chí Việt Nam hội nhập quốc tế sâu rộng, phong phú và hữu ích. Hằng ngày, hằng giờ, báo chí trở thành kênh lưu thông thông tin hai chiều giữa Việt Nam và thế giới, góp phần đưa hình ảnh đất nước, con người Việt Nam ra bên ngoài một cách sinh động, đồng thời tiếp nhận, chọn lọc và phản ánh kịp thời những diễn biến quốc tế phục vụ công tác lãnh đạo, quản lý và nâng cao dân trí. Sự hội nhập ấy không chỉ nâng cao vị thế báo chí Việt Nam trên trường quốc tế, mà còn khẳng định vai trò của báo chí như một cầu nối hữu hiệu trong ngoại giao, đối ngoại nhân dân và truyền thông quốc gia, quốc tế.

Thứ ba, báo chí Việt Nam giữ vai trò quan trọng trong việc phát hiện, tuyên truyền và lan tỏa những tấm gương người tốt, việc tốt, những giá trị nhân văn cao đẹp, tạo ra xu thế và động lực phát triển kinh tế và tiến bộ xã hội.

Thứ tư, báo chí Việt Nam đã và đang phát huy vai trò là một kênh giám sát xã hội quan trọng, tham gia tích cực vào việc phản ánh những bất cập, tiêu cực gây bức xúc trong đời sống xã hội, mạnh dạn đấu tranh với các biểu hiện tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, suy thoái đạo đức trong Đảng và ngoài xã hội.

Thứ năm, báo chí Việt Nam thực hiện "ba hóa" tương đối tốt, bao gồm: Trẻ hóa, tri thức hóa, chuyên nghiệp hóa. Đội ngũ người làm báo ngày càng trẻ trung, năng động, bản lĩnh chính trị vững vàng, làm chủ công nghệ mới; nội dung báo chí ngày càng sâu sắc, có chiều sâu tri thức, bám sát dòng chảy thời sự và đời sống xã hội; trong khi đó, quy trình sản xuất, truyền tải thông tin không ngừng được hiện đại hóa, tiệm cận các chuẩn mực làm báo quốc tế. Đây chính là nền tảng quan trọng để báo chí Việt Nam tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, phát huy vai trò cổ vũ, dẫn dắt, định hướng và phản biện trong thời đại số.

Bên cạnh những thành tựu to lớn, báo chí Việt Nam cũng đang đối mặt với không ít thách thức đòi hỏi sự đổi mới mạnh mẽ và tư duy vượt lên chính mình để đáp ứng yêu cầu của thời đại.

Cụ thể, tính chuyên nghiệp của báo chí Việt Nam còn chưa tương xứng với yêu cầu phát triển, đặc biệt khi so sánh với các nền báo chí tiên tiến trên thế giới. Không ít ấn phẩm vẫn thiên về kiểu làm báo "hội nghị" – tức là chuyển báo cáo thành bài viết, thiếu chiều sâu phân tích, thiếu hơi thở đời sống và thiếu tính phát hiện.

Báo chí vẫn chủ yếu hoạt động vào ban ngày, thiếu vắng "báo chí ban đêm" – tức là những sản phẩm báo chí nhanh nhạy, tương tác theo nhịp sống 24/7 của độc giả thời đại số. Dù tiếng nói của Đảng đã được thể hiện khá rõ, nhưng vai trò của báo chí như một diễn đàn tin cậy của nhân dân vẫn còn mờ nhạt, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, đồng bào dân tộc, tôn giáo.

Chất lượng báo chí vẫn còn nhiều chênh lệch, không đồng đều giữa các cơ quan, các thể loại, các lĩnh vực. Nhiều bài báo đúng nhưng chưa đủ hay, chưa có sức hút, không lay động được người đọc. Câu hỏi cần được đặt ra một cách nghiêm túc là: Tại sao người dân chưa sẵn sàng trả tiền để đọc báo? Báo chí đang thiếu điều gì để trở thành một sản phẩm mà công chúng cần, muốn và sẵn sàng gắn bó?

Đặc biệt, báo chí Việt Nam phát triển không đồng đều giữa các lĩnh vực. Có lĩnh vực báo chí tham gia đông đảo, dư thừa nội dung, trong khi một số lĩnh vực quan trọng lại bị bỏ ngỏ hoặc thể hiện còn hời hợt, thiếu chuyên sâu, thiếu tiếng nói phản biện và điều tiết dư luận xã hội.

Chặng đường phía trước

Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 không chỉ làm thay đổi cách sống của con người khi làm việc, tương tác, mà còn đang định hình lại toàn bộ diện mạo của báo chí hiện đại.

Chưa bao giờ báo chí đứng trước một ngưỡng cửa vừa rộng mở cơ hội, vừa chất chứa thách thức như hiện nay. Công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và mạng xã hội bùng nổ đã phá vỡ mọi ranh giới về không gian, thời gian trong việc tiếp cận và truyền tải thông tin.

Báo chí không còn độc quyền về thông tin. Sự nổi lên của "nhà báo công dân", của "báo chí công dân" buộc báo chí chính thống phải thay đổi để hợp tác, tồn tại và phát triển.

Truyền thông xã hội tạo ra sức ép khổng lồ. Báo chí không chỉ cần nhanh, mà còn phải đúng – sâu – có tầm. Không chỉ đưa tin, mà còn phải dẫn dắt dư luận, định hướng xã hội. Đó là vai trò mà mạng xã hội không thể thay thế được.

Song, đáng tiếc, dù Đảng và Nhà nước luôn khẳng định vai trò của báo chí cách mạng, vẫn còn không ít cán bộ, lãnh đạo chưa thật sự hiểu và đồng hành với báo chí. Có người còn ngại báo chí, đối phó với báo chí, thay vì coi đó là kênh thông tin hữu hiệu để kết nối với nhân dân, để nhìn lại chính mình và để điều chỉnh chính sách sát thực tiễn hơn.

Dẫu vậy, phải khẳng định một điều chắc chắn: Báo chí sẽ mãi mãi cần thiết – dù gọi bằng tên gì, dù công nghệ có thay đổi đến đâu.

Vì 3 lẽ: Thứ nhất, trong tiến trình hội nhập quốc tế, báo chí là lực lượng tiên phong. Báo chí phản ánh thực tiễn, tổng kết kinh nghiệm, kết nối thế giới, đưa tinh hoa Việt Nam ra thế giới và đưa tinh hoa của thế giới về với Việt Nam.

Thứ hai, trong một xã hội dân chủ, báo chí là biểu hiện của dân chủ trí tuệ – dân chủ đẳng cấp.

Thứ ba, trong bất kỳ thể chế chính trị nào, báo chí luôn là công cụ để Đảng, Nhà nước lãnh đạo, định hướng tư tưởng và củng cố niềm tin, đặc biệt trong bối cảnh bùng nổ thông tin như hiện nay.

Muốn xứng đáng với sứ mệnh đó, báo chí phải kiên định với hai nguyên tắc: trung thực và hướng thiện. Nhà báo không được nói sai, nhưng cũng không được nói lệch. Không được chiều theo thị hiếu rẻ tiền, nhưng cũng không thể đứng ngoài mối quan tâm của công chúng. Phải khen đúng, chê đúng.

Và quan trọng hơn cả: có những điều đúng, nhưng nếu gây tổn hại đến lợi ích quốc gia – dân tộc, thì cần cân nhắc kỹ trước khi công bố. Đó là trách nhiệm lớn lao của người cầm bút trong thời đại mới.

Báo chí cần đi song hành với xu hướng phát triển tiến bộ của nhân loại và hơi thở đời sống nhân dân. Không câu khách giật gân, không dễ dãi thành "báo hội nghị". Phải là báo chí của đời sống, của thời đại, của những gì đang làm đất nước thay đổi từng ngày.

Muốn vậy, đội ngũ người làm báo hôm nay cần tự bồi đắp cho mình năm hành trang thiết yếu: Thứ nhất, giỏi ngoại ngữ – để hiểu sâu rộng cả thế giới.

Thứ hai, làm chủ công nghệ – để không tụt hậu trong thời đại truyền thông số.

Thứ ba, giữ vững đạo đức nghề nghiệp – luôn gắn bó với đất nước, trung thành với nhân dân, có nếp sống văn hóa và dân chủ.

Thứ tư, có tài năng và tư duy thực tiễn – dám nghĩ lớn, làm thật, viết hay, phản biện đúng.

Thứ năm, có bản lĩnh – dấn thân vào những vấn đề gai góc, chọn những chủ đề cuộc sống đang cần, không né tránh, dám nói, dám viết vì phát triển kinh tế và tiến bộ xã hội.

Báo chí không thể là người đi sau thời cuộc. Báo chí phải là người đi trước, soi đường và thắp sáng. Giữa thời đại nhiễu động thông tin và biến động toàn cầu, hơn lúc nào hết, cần một nền báo chí dấn thân – chính trực – giàu lý tưởng, để cùng đất nước vươn mình bước tới tương lai.

Tác giả: TS. Lê Doãn Hợp – Nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông

THIẾT KẾ: QUỲNH CHI                      NGUOIDUATIN.VN | Thứ 7, 21/06/2025 |  7:00