Nhiều chủ xe sẽ phải ân hận vì suy nghĩ “chạy quá một chút rồi thay dầu cũng chả sao”

Tác hại của việc "lười" thay dầu máy

Dầu động cơ có 4 chức năng chính, đó là bôi trơn, làm mát, làm sạch và chống gỉ. Khi xe hoạt động, hàng trăm chi tiết kim loại bên trong động cơ chuyển động với tốc độ cao và nhiệt độ lên đến hàng trăm độ C. Lớp dầu mỏng giữa các bề mặt này giúp giảm ma sát, ngăn mài mòn và duy trì hiệu suất.

Sau một thời gian sử dụng, đặc biệt là trong điều kiện đô thị, hay tắc đường, dừng – nổ máy liên tục, dầu sẽ bị oxy hóa, đặc lại và mất dần khả năng bôi trơn. 

Các hạt muội, mạt kim loại, bụi bẩn từ buồng đốt lẫn vào dầu khiến độ nhớt thay đổi, dầu trở nên “nặng”, kém linh hoạt và không thể bảo vệ bề mặt kim loại như ban đầu.

Khi đó, việc chậm thay dầu đồng nghĩa với việc để động cơ hoạt động trong tình trạng thiếu bảo vệ , điều mà người lái khó cảm nhận ngay, nhưng hệ quả tích tụ dần bên trong.

Nếu tiếp tục vận hành với dầu đã quá hạn, các chi tiết như bạc đạn, xéc-măng, trục cam, cổ trục và piston phải làm việc trong điều kiện ma sát cao hơn. Hậu quả có thể xảy ra là, động cơ mài mòn nhanh hơn, giảm độ nén và công suất. 

Tiêu hao nhiên liệu tăng do lực cản ma sát lớn. Động cơ nóng hơn, quạt làm mát phải hoạt động nhiều, gây tốn điện và ảnh hưởng tuổi thọ ắc-quy. Dầu bẩn còn tạo cặn carbon và bùn dầu (sludge) bám trong lốc máy, két làm mát dầu, gây tắc đường dầu.

Nghiêm trọng hơn, khi dầu đã mất khả năng bôi trơn, một lần đề nổ nguội buổi sáng có thể khiến bề mặt trục cam và cổ trục ma sát khô trong vài giây cũng đủ để tạo ra vết xước nhỏ, và những vết này tích tụ thành hư hại lớn sau vài nghìn km tiếp theo.

Dầu nhớt cũng có "tuổi thọ"

Không ít thì nhiều, một số tài xế thường chỉ chú ý đến số km trên bảng điện tử, ít ai quan tâm rằng dầu nhớt cũng có thể già đi theo thời gian. Hoặc nếu có, người ta cũng sẽ nghĩ rằng "xe để một chỗ, đi ít, máy móc không hoạt động thì sẽ ít phải đi thay dầu".

Tuy nhiên, thực tế là kể cả khi xe ít chạy, dầu vẫn bị oxy hóa do nhiệt độ, hơi nước và sự phân hủy tự nhiên của phụ gia. Vì vậy, các hãng xe thường khuyến cáo thay dầu sau mỗi 6 tháng hoặc sau số km quy định (tùy điều kiện nào đến trước).

Nhiều xe thường xuyên đi đường ngắn, nổ máy nhiều nhưng không đủ nóng để bay hơi ẩm, dầu sẽ càng nhanh xuống cấp. Lúc đó, dù chỉ chạy 5.000 km trong 8 tháng, dầu vẫn có thể lão hóa sớm hơn bình thường.

Người lái có thể nhận ra bằng một số dấu hiệu quen thuộc, như: Đèn cảnh báo dầu (oil light) nhấp nháy hoặc sáng liên tục. Động cơ ồn hơn, có tiếng "lọc cọc" nhẹ khi tăng ga. Khói xả có màu đen hoặc xanh nhạt, báo hiệu dầu bị đốt trong buồng đốt. Dầu trên que thăm chuyển màu đen đặc, mùi khét hoặc dính cặn.

Khi có những biểu hiện này, không nên tiếp tục chạy mà cần thay dầu và lọc dầu ngay, đồng thời kiểm tra xem có hiện tượng rò rỉ hoặc hao dầu bất thường không.

Hiện nay, chi phí thay dầu cho xe phổ thông dao động trong khoảng 800.000 – 1,5 triệu đồng/lần, tùy dung tích và loại dầu. Trong khi đó, nếu động cơ bị mài mòn nặng hoặc bó kẹt do thiếu dầu, việc đại tu có thể tốn 20–50 triệu đồng, thậm chí phải thay máy mới.

Vì vậy, thay dầu đúng hạn là cách giúp động cơ xe ô tô gia tăng tuổi thọ. Với điều kiện đường sá, khí hậu nóng ẩm và kẹt xe như ở Việt Nam, người dùng nên rút ngắn chu kỳ thay dầu so với khuyến cáo trong sách hướng dẫn đặc biệt với xe chạy nội đô hoặc thường xuyên di chuyển quãng ngắn.

Việc thay chậm thay dầu vài trăm hoặc vài nghìn km tưởng chừng nhỏ, nhưng lại là một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến động cơ xe bị mài mòn sớm, tiêu hao nhiên liệu nhiều và giảm tuổi thọ. Chỉ một lần thay dầu đúng hạn có thể giúp động cơ hoạt động êm hơn, tiết kiệm hơn và bền bỉ hơn nhiều năm về sau. 

Đức Minh