Nhu cầu dưỡng lão tăng mạnh, tiềm năng phát triển cho "nền kinh tế bạc" Việt Nam

Tốc độ già hóa dân số tại Việt Nam đang diễn ra nhanh hơn dự báo, kéo theo nhu cầu chăm sóc người cao tuổi tăng mạnh, đặc biệt là nhu cầu chăm sóc chuyên nghiệp ngày càng cấp thiết. Trong khi mạng lưới cơ sở công lập còn hạn chế và phân bố không đồng đều, khu vực tư nhân và doanh nghiệp công nghệ đang bắt đầu tham gia mạnh hơn, mở ra dư địa lớn cho "nền kinh tế bạc" (silver economy) – thị trường gắn với các sản phẩm, dịch vụ dành cho người cao tuổi.

Nhu cầu dưỡng lão ngày càng cấp thiết

Ông Lê Hoàng, 82 tuổi, vẫn sống tại căn hộ ở quận Tây Hồ (Hà Nội) với sự chăm sóc của một nhân viên home‐care túc trực 24/24. Từ đầu năm 2025, ông bị gãy xương hông và sau khi mổ, vợ con ông tìm cách thuê giúp việc thông thường nhưng thất bại vì người giúp việc thiếu kỹ năng y tế và thiếu tính kiên nhẫn. Sau đó gia đình chuyển sang sử dụng dịch vụ chuyên nghiệp chăm sóc tại nhà với chi phí khoảng 16 triệu đồng/tháng.

"Cụ vẫn ở trong ngôi nhà quen thuộc, có con cháu ghé thăm hằng ngày, nhưng được chăm sóc như ở viện", con trai ông Hoàng nói.

Tương tự, bà Nguyễn Thị Hương, 76 tuổi, sống một mình tại Hà Nam, chọn thuê nhân viên chuyên chăm sóc tại nhà theo giờ sau khi bị liệt một chân do bệnh nền. Nhờ có điều dưỡng hỗ trợ tập vận động, vệ sinh, vệ sinh phòng chống loét do nằm lâu, bà có thể duy trì được cuộc sống tại nhà thay vì vào viện dưỡng lão. Chi phí thuê dịch vụ dao động 7-10 triệu đồng/tháng.

Theo UNFPA, trên bình diện quốc gia, tốc độ già hóa dân số Việt Nam đang nhanh chóng tạo ra nhu cầu chăm sóc người cao tuổi (NCT) ngày càng lớn. Tỷ lệ người 60 tuổi trở lên hiện khoảng 11,9% dân số (năm 2019) và được dự báo sẽ vượt 20% vào năm 2035. Theo Dta Bridge market rearch, quy mô dịch vụ chăm sóc người cao tuổi (elderly care) tại Việt Nam được định giá khoảng 2,21 tỷ USD năm 2023 và dự kiến tăng lên khoảng 4,79 tỷ USD vào khoảng năm 2031.

Ông Tô Đức, Cục trưởng Cục Bảo trợ xã hội (Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội), cho biết Việt Nam hiện có hơn 16,5 triệu người cao tuổi, trong đó khoảng 2,6 triệu người từ 80 tuổi trở lên. Tuổi thọ trung bình đạt 74,7 năm, nhưng số năm sống khỏe chỉ khoảng 65,4 năm, cho thấy nhu cầu chăm sóc người cao tuổi ngày càng lớn.

Hiện cả nước có 218 cơ sở chăm sóc người cao tuổi, gồm 79 trung tâm công lập và 134 cơ sở tư nhân, chăm sóc khoảng 15.000 người. Mạng lưới y tế cho người cao tuổi cũng đang được hình thành với 3 bệnh viện chuyên lão khoa, 14 bệnh viện trung ương và 48 bệnh viện tuyến tỉnh có khoa Lão. Tuy nhiên, theo Cục Bảo trợ xã hội, quy mô mạng lưới này vẫn còn rất nhỏ so với tốc độ già hóa dân số, chủ yếu tập trung tại các đô thị lớn, trong khi người cao tuổi ở nông thôn và miền núi hầu như chỉ có thể tiếp cận trung tâm bảo trợ xã hội.

"Nền kinh tế bạc" còn nhiều dư địa

Theo xu hướng già hóa dân số nhanh, nhu cầu chăm sóc người cao tuổi tại Việt Nam đang mở ra một lĩnh vực dịch vụ mới với dư địa phát triển lớn. Một số doanh nghiệp công nghệ – dịch vụ như bTaskee đã bắt đầu ghi nhận sự thay đổi đáng chú ý trong hành vi khách hàng đối với gói dịch vụ chăm sóc người cao tuổi tại nhà.

"Trong hai năm gần đây, tuy chưa ghi nhận mức tăng đột biến về số lượng khách hàng mới, tần suất quay lại và mức độ gắn bó của nhóm khách hàng hiện hữu đã tăng khoảng 20%, phản ánh nhu cầu chăm sóc tại nhà đang dần được đáp ứng tốt hơn", đại diện bTaskee cho biết.

Về mặt chuyên môn, bTaskee cho biết toàn bộ cộng tác viên chăm sóc người cao tuổi đều hoàn thành khóa đào tạo nội bộ bắt buộc trước khi nhận việc trên nền tảng. Nội dung đào tạo bao gồm chăm sóc cá nhân (ăn uống, di chuyển, vệ sinh), kỹ năng giao tiếp và chăm sóc tinh thần, cùng nhận biết các dấu hiệu cấp cứu hoặc bệnh nền phổ biến. Doanh nghiệp cũng lên kế hoạch hợp tác với các đơn vị y tế đầu ngành để phát triển chương trình chứng chỉ nâng cao cho đội ngũ cộng tác viên, hướng đến dịch vụ chuyên nghiệp hơn.

Trong tương lai, bTaskee dự định mở rộng theo hướng tích hợp công nghệ – như theo dõi sức khỏe từ xa, kết nối bác sĩ trực tuyến và liên kết với các viện dưỡng lão, nhằm tạo thành một hệ sinh thái chăm sóc toàn diện. Mô hình này phù hợp với bối cảnh “nền kinh tế bạc” đang trỗi dậy tại Việt Nam — thị trường dành cho nhóm dân số lớn tuổi, bao gồm nhiều lĩnh vực từ chăm sóc sức khỏe, nhà ở, dịch vụ tại nhà, công nghệ hỗ trợ đến mô hình sống thân thiện với người cao tuổi.

Không chỉ bTaskee nhận thấy tiềm năng của tệp khách hàng lớn tuổi, thời gian gần đây, Vingroup cũng được quan tâm với dự án Vin New Horizon. Đây là mô hình trung tâm chăm sóc sức khỏe và dưỡng lão cao cấp, kết hợp giữa dịch vụ y tế, phục hồi chức năng và sinh hoạt cộng đồng. Dự án hướng tới nhóm khách hàng trung – cao cấp, đồng thời mở rộng hợp tác với các đơn vị cung cấp dịch vụ chăm sóc tại nhà, tạo ra mô hình “chăm sóc kết hợp” (hybrid care) giữa viện dưỡng lão, dịch vụ y tế và công nghệ quản lý sức khỏe từ xa.

Sự xuất hiện của các mô hình này cho thấy "nền kinh tế bạc" tại Việt Nam đang bước vào giai đoạn định hình rõ nét hơn – nơi nhu cầu chăm sóc người cao tuổi không chỉ mang tính xã hội mà còn trở thành động lực kinh tế mới. Việc kết hợp giữa công nghệ, chuyên môn y tế và mô hình linh hoạt như chăm sóc tại nhà hứa hẹn sẽ là hướng phát triển chủ đạo trong những năm tới, khi dân số già chiếm hơn 20% vào năm 2036 theo dự báo của Tổng cục Thống kê và UNFPA.

Thúy Hạnh