Nợ xấu bắt đầu từ những khoản nợ quá hạn rất nhỏ như thế nào?

Nợ xấu hiếm khi xuất hiện từ một quyết định “đốt tiền” bốc đồng. Thực tế, nó hình thành bởi vài trăm nghìn chậm trả thẻ tín dụng, một kỳ BNPL quên bấm “thanh toán”, hay hóa đơn cước bị tắt auto-debit. Những hạt cát tài chính đó lọt qua kẽ tay, cộng dồn phí và lãi, rồi bước vào hồ sơ CIC như một vết ố kéo dài nhiều năm. Hiểu cơ chế vận hành của “những khoản rất nhỏ” là bước đầu để tránh nợ xấu.

Hãy bắt đầu bằng một lịch sử chi tiêu rất đời thường. Bạn dùng thẻ tín dụng để chi 3,2 triệu, kỳ sao kê đến, bạn trả tối thiểu 5% vì “để dành tiền cho tuần sau”. Ngay ngày hôm sau, lãi quay vòng đã bắt đầu tính trên số dư chưa thanh toán, không còn thời gian miễn lãi cho các giao dịch mới trong kỳ. Cùng lúc đó, bạn có một khoản trả góp điện thoại 490 nghìn qua một ứng dụng mua trước trả sau, và hóa đơn internet 250 nghìn. Tuần bận rộn, thông báo đẩy bị lướt qua; đến hạn, cả hai khoản kia đều chưa được thanh toán. 

Về mặt cảm xúc, chúng chỉ là “việc lặt vặt”. Còn về mặt hệ thống, chúng chính là ba điểm đỏ trên bảng theo dõi của các bên cho vay và nhà cung cấp dịch vụ.

Trong tín dụng, thời gian trễ hạn được đo bằng DPD (Days Past Due – số ngày quá hạn). Ở mức 1–9 ngày, bạn thường nhận email, tin nhắn hoặc cuộc gọi nhắc và có thể bị tính phí theo biểu phí của từng bên. Từ khoảng 10 ngày, nhiều khoản nợ được đưa vào nhóm theo dõi. Từ trên 30 đến 90 ngày, rủi ro tăng lên rõ rệt và điểm tín dụng bị ảnh hưởng mạnh. Trên 90 ngày, khoản nợ thường bị xếp vào nhóm chất lượng kém hơn. Mỗi tổ chức có quy định nội bộ khác nhau, nhưng xu hướng chung là: càng để lâu, phí và lãi phát sinh càng nhiều, xếp hạng tín dụng càng giảm; thông tin này vẫn được ghi nhận trên báo cáo CIC trong thời gian dài, ngay cả khi bạn đã tất toán.

Với các khoản tiền nhỏ, vấn đề nằm ở ba điểm. 

Thứ nhất, bên cho vay đánh giá thói quen đúng hạn hơn là số tiền tuyệt đối. Một khoản 150.000 đồng trễ ba kỳ liên tiếp cho tín hiệu xấu hơn một khoản 1.000.000 đồng trễ một lần rồi khắc phục ngay. 

Thứ hai, việc chọn trả tối thiểu cho thẻ tín dụng đồng nghĩa bạn đang vay tiêu dùng với lãi suất cao; ngân sách tháng sau bị thu hẹp ngay từ đầu kỳ. 

Thứ ba, CIC ghi nhận lịch sử nợ theo thời gian, và các tổ chức sẽ chấm điểm lại khi bạn xin cấp tín dụng mới.

Để ngăn ngừa nợ xấu, hãy biến việc thanh toán lặp lại thành hành vi mặc định thay vì dựa vào trí nhớ. Bạn nên có một tài khoản thanh toán riêng để trung chuyển, duy trì ở đó khoản đệm tương đương tổng nghĩa vụ tối thiểu của một tháng (tối thiểu thẻ tín dụng, các kỳ trả góp, hóa đơn bắt buộc). 

Hãy đặt lệnh định kỳ trả toàn bộ dư nợ thẻ tín dụng ngay sau ngày lương. Nếu chưa đủ tiền, hãy tự động trả mức tối thiểu và đặt lịch nộp thêm trong 7 ngày tiếp theo để khôi phục thời gian miễn lãi. Với BNPL hoặc trả góp qua ứng dụng, liên kết mã hợp đồng trong ví điện tử hoặc app ngân hàng để nhận nhắc trước hạn; kiểm tra và thanh toán gộp trong một lần để giảm nguy cơ bỏ sót.

Ghi chú giao dịch là thói quen nhỏ nhưng hữu ích. Hãy thống nhất một cú pháp ngắn, ví dụ: #thevisa_T10, #BNPL_dienthoai_k3, #internet_T10. Khi cần rà soát, chỉ cần lọc ký tự # trong lịch sử giao dịch là bạn sẽ thấy các khoản nghĩa vụ theo nhóm; nếu thiếu khoản nào, có thể phát hiện ngay. Với thẻ tín dụng, theo dõi cả ngày sao kê và ngày đến hạn; đặt nhắc lịch ở cả hai mốc để giảm sai sót.

Nếu đã trễ hạn, điều quan trọng là khắc phục sớm. Thanh toán trong vài ngày sau hạn sẽ hạn chế phí phạt và giảm rủi ro bị xếp vào nhóm nợ xấu hơn. Giữ biên lai và chứng từ, ghi lại thời điểm thanh toán và nội dung trao đổi với bộ phận hỗ trợ. 

Nếu thông tin trên CIC chậm cập nhật, bạn có cơ sở để yêu cầu điều chỉnh. Trường hợp khó khăn tạm thời về dòng tiền, hãy chủ động liên hệ bên cho vay để hỏi phương án cơ cấu kỳ hạn; chủ động và kịp thời luôn tốt hơn để khoản nợ kéo dài.

Thu Thủy