Phó Chủ tịch VBA Nguyễn Vân Hiền: Khi blockchain và AI vào nhóm công nghệ chiến lược quốc gia, thị trường cần dự án có năng lực thật chứ không cần ‘mác công nghệ’

Theo TechSci Research, quy mô thị trường blockchain Việt Nam năm 2023 đạt khoảng 350 triệu USD, và dự kiến sẽ tăng trưởng với tốc độ CAGR khoảng 17,4% đến năm 2029. Còn với công nghệ AI, số liệu từ BlueWeave Consulting cho thấy quy mô thị trường AI Việt Nam năm 2024 đạt khoảng 664,26 triệu USD, và dự báo sẽ tăng trưởng rất nhanh với tốc độ CAGR 28,3% đến năm 2031.

Việc blockchain và trí tuệ nhân tạo (AI) lần đầu tiên được Chính phủ đưa vào nhóm công nghệ chiến lược quốc gia đang tạo ra một làn sóng chuyển động mạnh trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo Việt Nam. Không chỉ mở ra cơ hội phát triển cho doanh nghiệp công nghệ, quyết định này còn đặt các startup trước một “bài kiểm tra” mới: liệu họ có đủ năng lực thật để tham gia cuộc chơi dài hạn, hay chỉ dừng lại ở việc gắn những từ khóa thời thượng vào sản phẩm để thu hút sự chú ý?

Trong khuôn khổ chương trình Next Gen CEO, bà Nguyễn Vân Hiền, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam (VBA) sẽ đảm nhận vị trí thành viên Hội đồng thẩm định, đồng hành cùng hành trình tìm kiếm những gương mặt CEO trẻ bản lĩnh và sáng tạo trong lĩnh vực công nghệ. Đây là những người sẽ viết tiếp câu chuyện phát triển bền vững cho Việt Nam trong kỷ nguyên số.

Trước thềm chương trình, chúng tôi đã có dịp trò chuyện cùng bà Nguyễn Vân Hiền về cơ hội, thách thức và những yêu cầu mới đối với doanh nghiệp công nghệ.

Đừng coi blockchain, AI là “từ khóa thời thượng” để gây chú ý

PV: Gần đây, sau khi Chính phủ đưa blockchain và AI vào nhóm công nghệ chiến lược, thị trường khởi nghiệp công nghệ Việt trở nên rất sôi động. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển đó, xuất hiện nhiều doanh nghiệp “tự gắn mác” blockchain, AI để tăng giá trị hình ảnh và gọi vốn. Bà nhìn nhận thế nào về điều này?

- Bà Nguyễn Vân Hiền: Việc Chính phủ đưa blockchain và AI vào nhóm công nghệ chiến lược đã tạo ra một lực đẩy rất lớn cho hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Đây là tín hiệu tích cực, bởi lần đầu tiên những công nghệ nền tảng này được nhìn nhận đúng vai trò – không chỉ là xu hướng, mà là hạ tầng của nền kinh tế số tương lai. Tôi thấy nhiều doanh nghiệp đã nắm bắt cơ hội một cách nghiêm túc: đầu tư vào con người, vào nghiên cứu, vào hạ tầng công nghệ… và quan trọng nhất là theo đuổi giá trị thật, chứ không chạy theo khẩu hiệu.

Tuy nhiên, đi cùng sự sôi động đó là một hiện tượng mà tôi cho rằng cần nhìn thẳng: tình trạng “tự gắn mác” blockchain, AI để làm đẹp hồ sơ hoặc kêu gọi vốn. Có đơn vị chưa có năng lực công nghệ, chưa có sản phẩm vận hành thực tế, nhưng lại sử dụng những từ khóa thời thượng để hút sự chú ý. Điều này không chỉ gây nhiễu loạn thị trường mà còn có thể bào mòn niềm tin – vốn là yếu tố cốt lõi để một ngành công nghệ mới phát triển bền vững.

Nguyên nhân đến từ hai phía. Một là nhiều doanh nghiệp mới chỉ hiểu công nghệ ở mức khái niệm, chưa đi vào kiến trúc, vận hành và tiêu chuẩn. Hai là hệ sinh thái hiện còn thiếu các chuẩn mực kỹ thuật, thiếu cơ chế đánh giá độc lập, nên nhà đầu tư và người tiêu dùng rất khó phân biệt đâu là năng lực thật, đâu chỉ là ngôn từ tiếp thị.

Trong bối cảnh này, tôi nghĩ điều quan trọng nhất là sự tỉnh táo của thị trường. Nhà đầu tư, người dùng và cả truyền thông cần trang bị kiến thức nền tảng để nhận diện giá trị thật. Khi hiểu đúng bản chất của blockchain và AI – hiểu về mô hình dữ liệu, cơ chế đồng thuận, khả năng mở rộng, bảo mật, chi phí vận hành… mỗi người sẽ tự xây dựng được bộ tiêu chí để đánh giá một dự án, thay vì bị cuốn theo câu chuyện truyền thông.

Công nghệ chỉ có giá trị khi nó giải quyết được một vấn đề thực sự. Và tôi tin rằng thị trường sẽ ngày càng sàng lọc mạnh hơn: dự án nào có năng lực thật sẽ đứng lại; dự án nào chỉ có “mác công nghệ” sẽ bị đào thải.

Theo bà, doanh nghiệp công nghệ chân chính nên thể hiện giá trị thực của mình bằng cách nào khi thị trường đang bị lẫn lộn giữa “đổi mới thực chất” và “đổi mới hình thức”?

- Một doanh nghiệp chân chính phải chứng minh được năng lực tạo ra giá trị thực, tức là có sản phẩm hoặc dịch vụ giúp tối ưu quy trình, tiết kiệm chi phí, nâng cao hiệu quả hoặc mang lại lợi ích rõ ràng cho người dùng. “Đổi mới” không chỉ là ý tưởng mới, mà là khả năng triển khai, thực hiện ý tưởng đó một cách bền vững và có tác động tích cực.

Thực tế cho thấy, trong lĩnh vực blockchain hay AI, tính minh bạch và đạo đức công nghệ là yếu tố cốt lõi giúp doanh nghiệp khẳng định giá trị của mình. Khi doanh nghiệp cho thấy được cách vận hành hệ thống, logic thuật toán, nguồn dữ liệu và kết quả ứng dụng, họ đã tự xây dựng được niềm tin với người dùng và nhà đầu tư. Ngược lại, những dự án chỉ nói nhiều về “công nghệ” nhưng không chứng minh được hiệu quả thực tiễn sẽ khó duy trì lâu dài.

Tôi cho rằng, niềm tin thị trường chỉ được xây dựng bằng hành động thực tế, không phải tuyên bố. Doanh nghiệp công nghệ chân chính có thể khẳng định vị thế bằng chính sản phẩm, dữ liệu người dùng và tác động xã hội của mình. Khi công nghệ mang lại giá trị thật, nó sẽ tự nói lên tiếng nói mạnh mẽ nhất cho thương hiệu và uy tín của doanh nghiệp.

Vậy bà có cho rằng cần thiết phải có chuẩn nhận diện hoặc bộ tiêu chí cho các doanh nghiệp blockchain, AI tại Việt Nam giống như cách các tổ chức quốc tế chứng nhận startup công nghệ thực thụ?

- Theo tôi, việc xây dựng một bộ tiêu chí hay chuẩn nhận diện cho doanh nghiệp công nghệ là cần thiết, tuy nhiên cách tiếp cận phải linh hoạt và phù hợp với tốc độ phát triển của công nghệ mới. Blockchain và AI là hai lĩnh vực có tính mở và thay đổi rất nhanh, vì vậy nếu áp dụng mô hình “chứng nhận cứng” như với các sản phẩm truyền thống sẽ khó phù hợp. Thay vào đó, chúng ta nên hướng tới bộ khung định hướng giúp xác định các tiêu chí cốt lõi như năng lực công nghệ, tính minh bạch, đạo đức ứng dụng và tác động xã hội.

Điều quan trọng là bộ tiêu chí này cần giúp doanh nghiệp thể hiện giá trị thật, chứ không trở thành rào cản cho đổi mới. Khi có một chuẩn mực rõ ràng, doanh nghiệp chân chính sẽ được ghi nhận đúng lúc, đúng mức, nhà đầu tư và người dùng sẽ có thêm cơ sở để đánh giá. Ngược lại, nếu triển khai theo hướng hành chính hóa hoặc mang tính hình thức, nó có thể làm mất đi tính năng động của thị trường khởi nghiệp. Mục tiêu cao nhất vẫn phải là tăng niềm tin thị trường, bảo vệ nhà đầu tư và thúc đẩy phát triển bền vững.

Việt Nam hoàn toàn có thể học hỏi kinh nghiệm quốc tế. Ví dụ, Singapore đã xây dựng khung quản trị AI với các nguyên tắc về minh bạch, công bằng, giải thích được thuật toán — và Hồng Kông đã thiết lập yêu cầu cấp phép rõ ràng cho nhà cung cấp dịch vụ tài sản ảo, bao gồm vốn điều lệ, nhân sự, quản lý rủi ro.

Với vai trò là tổ chức xã hội nghề nghiệp có pháp nhân đầu tiên trong lĩnh vực blockchain tại Việt Nam, Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam luôn sẵn sàng phối hợp với cơ quan quản lý, viện nghiên cứu và cộng đồng doanh nghiệp để đề xuất những tiêu chí tham chiếu phù hợp, góp phần xây dựng môi trường phát triển minh bạch, linh hoạt và đáng tin cậy cho các doanh nghiệp công nghệ.

Nếu hình dung về bức tranh 10 năm tới, theo bà đâu là “điểm bứt phá” để Việt Nam có thể trở thành trung tâm blockchain, AI của khu vực?

- Nếu hình dung về 10 năm tới, tôi cho rằng Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành trung tâm blockchain – AI của khu vực, bởi chúng ta đang sở hữu ba “điểm bứt phá” mang tính nền tảng: chính sách – hạ tầng – con người.

Thứ nhất, về chính sách, Việt Nam đã thể hiện tầm nhìn chiến lược và quyết tâm rất lớn trong việc đưa blockchain trở thành một trong những công nghệ trọng điểm quốc gia. Từ Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Luật Công nghiệp Công nghệ số được Quốc hội ban hành ngày 14/6/2025 hay Quyết định số 1131/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành Danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược đều xác định blockchain, AI và dữ liệu lớn là trụ cột của phát triển kinh tế số. Đây không còn là hướng đi thử nghiệm, mà là định hướng chiến lược quốc gia. Khi chính sách nhất quán, doanh nghiệp sẽ có niềm tin để đầu tư dài hạn, nhà đầu tư quốc tế cũng có cơ sở để đặt cược vào Việt Nam.

Thứ hai, điều kiện tiên quyết để bứt phá chính là hạ tầng công nghệ do Việt Nam làm chủ. Blockchain không thể phát triển nếu mỗi đơn vị đi một kiểu, mỗi ứng dụng chạy trên một nền tảng riêng lẻ. Vì thế, việc Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam cùng doanh nghiệp hội viên – Công ty 1Matrix – xây dựng Mạng Dịch vụ Đa chuỗi Blockchain Việt Nam (VBSN) theo nhiệm vụ nhận trước Tổng Bí thư là bước đi mang tính chất hạ tầng quốc gia.

VBSN tạo ra một nền tảng dùng chung, cho phép triển khai từ định danh số, truy xuất nguồn gốc, hóa đơn điện tử, y tế số đến dịch vụ tài chính… một cách minh bạch, tiết kiệm chi phí và bảo đảm chủ quyền dữ liệu. Đây chính là “điểm nối” giữa khung pháp lý – nhu cầu thị trường – năng lực quốc gia, và là yếu tố quyết định để Việt Nam không chỉ ứng dụng blockchain mà còn xuất khẩu hạ tầng và dịch vụ trong tương lai.

Thứ ba, lợi thế nhân lực trẻ của Việt Nam là yếu tố mang tính dài hạn. Chúng ta có hơn nửa triệu kỹ sư CNTT, và thế hệ chuyên sâu về AI, blockchain, dữ liệu đang tăng trưởng rất nhanh. Điểm mạnh nhất của kỹ sư Việt không chỉ là kỹ thuật, mà còn là tốc độ học hỏi, sáng tạo và khả năng tự “bẻ khóa” các bài toán khó. Đây là nền móng để Việt Nam tạo ra những sản phẩm “Make in Vietnam” thực sự, chứ không chỉ là dịch vụ gia công. Nếu được đầu tư bài bản ngay từ bây giờ, lực lượng này chính là “động cơ tăng trưởng” để Việt Nam bước vào chuỗi giá trị công nghệ toàn cầu.

Với chính sách đúng, hạ tầng do người Việt làm chủ và đội ngũ kỹ sư trẻ tài năng, tôi tin rằng 10 năm tới Việt Nam hoàn toàn có thể không chỉ theo kịp, mà còn dẫn dắt một phần cuộc chơi blockchain – AI trong khu vực.

CEO trẻ đừng mải chạy theo tăng trưởng mà quên đi nền tảng

Theo bà, trong bối cảnh công nghệ thay đổi không ngừng, điểm yếu của các doanh nghiệp nhỏ là gì và các CEO, startup trẻ nên học hỏi điều gì từ các “ông lớn” trong việc xây dựng chiến lược và quản trị?

- Tôi có dịp tiếp xúc với khá nhiều nhà sáng lập trẻ trong lĩnh vực công nghệ, và điều khiến tôi ấn tượng nhất là năng lượng, sự nhanh nhạy và tinh thần học hỏi không ngừng. Thế hệ CEO trẻ hôm nay có lợi thế lớn về kiến thức, khả năng nắm bắt xu hướng mới và tư duy toàn cầu hóa, điều mà thế hệ trước phải mất nhiều năm mới có được. Họ dám nghĩ, dám thử và sẵn sàng bước ra khỏi vùng an toàn – đó là phẩm chất đáng quý nhất của người khởi nghiệp.

Tuy nhiên, chính vì còn trẻ và đi nhanh nên họ vẫn cần bổ sung tích luỹ kinh nghiệm quản trị và khả năng dự báo thị trường. Một số bạn quá tập trung vào sản phẩm hoặc tăng trưởng ngắn hạn mà quên xây dựng nền tảng quản trị, văn hóa tổ chức và hệ thống tài chính vững vàng – những yếu tố giúp doanh nghiệp đứng vững khi thị trường thay đổi. Đây không phải điểm yếu cố hữu, mà là khoảng trống tự nhiên mà thời gian và trải nghiệm sẽ bù đắp được.

Nếu có một điều tôi muốn nhắn gửi tới các nhà sáng lập trẻ, thì đó là: hãy giữ đam mê, nhưng đừng để tốc độ làm mất chiều sâu. Học hỏi từ các tập đoàn lớn không có nghĩa là sao chép mô hình, mà là học cách tư duy chiến lược, quản trị rủi ro, và đặt niềm tin vào con người. Một doanh nghiệp trẻ có thể đi nhanh nhờ công nghệ, nhưng chỉ có thể đi xa khi biết xây dựng đội ngũ và văn hóa bền vững.

Thế hệ CEO trẻ Việt Nam đang hội tụ đủ yếu tố để dẫn đến thành công: kiến thức, công nghệ và khát vọng. Điều họ cần thêm chỉ là sự kiên định, học hỏi, và bản lĩnh vượt qua giai đoạn thử thách đầu tiên để trưởng thành, để trở thành những nhà lãnh đạo thực thụ của nền kinh tế số.

Khi nhân viên của doanh nghiệp hiện nay có thể là con người, cũng có thể là… AI lãnh đạo, các CEO nên “dùng người” thế nào? Có phải thời của “lãnh đạo bằng dữ liệu” đang đến, và nếu đúng, CEO nên bắt đầu từ đâu để không bị tụt lại?

- Trong bối cảnh đội ngũ của một doanh nghiệp có thể bao gồm cả con người và những hệ thống AI, vai trò của lãnh đạo không nằm ở việc chọn bên nào, loại bỏ bên nào mà ở khả năng phân bổ nguồn lực một cách thông minh. Người lãnh đạo cần quan sát toàn bộ quy trình vận hành để nhận diện đâu là những việc đòi hỏi sự sáng tạo, cảm xúc và khả năng kết nối của con người; và đâu là những quy trình có thể giao cho AI để tăng tốc, giảm sai sót và tối ưu chi phí. Khi sự kết hợp này được thiết kế đúng, doanh nghiệp sẽ vận hành hiệu quả hơn và con người được dành thời gian cho những nhiệm vụ có giá trị cao hơn.

Giai đoạn hiện nay đang đặt ra yêu cầu mỗi CEO phải chủ động “nâng cấp” chính mình. Công nghệ thay đổi rất nhanh, và điều quan trọng nhất không phải là hiểu sâu thuật toán, mà là giữ được tư duy học hỏi liên tục. Khi người lãnh đạo biết công nghệ đang dịch chuyển ra sao, hiểu dữ liệu ảnh hưởng thế nào đến mô hình kinh doanh, họ sẽ đưa ra được những quyết định sáng suốt về chiến lược, tổ chức và đầu tư.

Tôi tin rằng AI có thể hỗ trợ phân tích, nhưng tầm nhìn, sự tỉnh táo và khả năng truyền cảm hứng vẫn thuộc về con người. Doanh nghiệp nào tận dụng công nghệ đúng cách và lãnh đạo nào đủ linh hoạt để học và thích nghi thì sẽ luôn giữ được lợi thế trong thời đại số.

Ở vị trí Thành viên Hội đồng thẩm định Next Gen CEO, bà tìm kiếm điều gì ở một nhà lãnh đạo trẻ trong kỷ nguyên công nghệ?

- Trong vai trò Thành viên Hội đồng thẩm định Next Gen CEO, điều tôi tìm kiếm ở một nhà lãnh đạo trẻ không chỉ dừng lại ở năng lực quản trị hay thành tích kinh doanh – những yếu tố mà tất cả ứng viên ở đây đều đã chứng minh rất rõ. Điều tôi thực sự muốn nhìn thấy là lý tưởng lãnh đạo và khát vọng dài hạn mà họ mang theo trong hành trình của mình.

Tôi tin các CEO được đề cử đều là những gương mặt tài năng, giàu năng lượng và có dấu ấn rất riêng trong lĩnh vực họ dẫn dắt. Nhưng điều quan trọng hơn là:

- Họ đang theo đuổi mục tiêu gì?

- Họ nhìn thấy vai trò của doanh nghiệp mình ra sao trong sự phát triển của đất nước?

- Và điều gì khiến họ kiên định với con đường mình chọn, bất chấp khó khăn?

Tôi mong được lắng nghe những chia sẻ thật nhất: về hành trình xây dựng sản phẩm có giá trị, về những thách thức trong đổi mới sáng tạo, về khát vọng đưa ngành nghề của mình lên một tầm cao mới. Từ đó, tôi muốn nhìn thấy ở họ không chỉ là một CEO giỏi, mà là một thế hệ lãnh đạo trẻ mang tinh thần và hành động hướng đến kiến tạo giá trị, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển kinh tế số và chung tay xây dựng một Việt Nam tự cường về công nghệ.

Với tôi, một Next Gen CEO tiêu biểu sẽ là người có lý tưởng rõ ràng và mong muốn tạo ra giá trị tích cực cho cộng đồng và quốc gia. Và tôi tin thế hệ lãnh đạo trẻ hôm nay hoàn toàn có đủ năng lực, tầm nhìn và khát vọng để làm được điều đó.

Xin cảm ơn bà!