Phó Cục trưởng Cục Điện lực: EVN không độc quyền bán lẻ điện, khách hàng được quyền chọn nhà cung cấp điện

Trong toạ đàm "Phát triển bền vững ngành điện – Những vấn đề đặt ra" do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức, Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương) Trịnh Quốc Vũ cho biết Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) không còn là đơn vị duy nhất phân phối và bán lẻ điện đến người tiêu dùng cuối cùng. Thị trường hiện có tới 742 doanh nghiệp mua buôn và bán lẻ điện, chiếm khoảng 8,59% thị phần. EVN vẫn giữ thị phần chi phối với 91,4% sản lượng điện thương phẩm, nhưng xu hướng cạnh tranh đang ngày càng rõ rệt.

"Sắp tới, khi mở rộng lộ trình thị trường điện bán lẻ cạnh tranh, sẽ có thêm nhiều đơn vị cùng tham gia, giúp khách hàng có thêm lựa chọn ngoài EVN," ông Vũ nói.

Đặc biệt, từ tháng 7/2024, theo Nghị định 80 của Chính phủ, Việt Nam đã chính thức triển khai cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA). Theo đó, khách hàng sử dụng điện lớn có thể chọn mua điện từ các nhà sản xuất năng lượng tái tạo thông qua lưới điện kết nối riêng do nhà phát điện đầu tư xây dựng, hoặc thông qua thị trường điện giao ngay sử dụng lưới điện quốc gia.

Ông Vũ đánh giá đây là một bước đi đột phá, giúp thúc đẩy thị trường bán lẻ điện cạnh tranh, tạo điều kiện cho khách hàng tiếp cận điện xanh và tiến gần hơn tới mục tiêu Net Zero vào năm 2050.

Bên cạnh việc mở cửa thị trường, ông Trịnh Quốc Vũ cũng nêu rõ lý do cần thiết sửa đổi Nghị định 72 về cơ chế điều chỉnh giá điện. Nguyên nhân chủ yếu là do chi phí đầu vào của EVN – đặc biệt là chi phí nhiên liệu tăng mạnh trong giai đoạn 2022–2023, nhưng chưa được hạch toán đầy đủ vào giá điện bán lẻ.

Năm 2022, giá than nhập khẩu tăng tới 163%, có thời điểm tăng đến 411%, khiến chi phí sản xuất điện tăng vọt. Giá khí cũng tăng 27,4% so với năm 2021. Trong khi đó, các nguồn điện tái tạo chiếm gần 28% công suất đặt, nhưng chỉ sản xuất khoảng 11–12% sản lượng điện, do phụ thuộc thời tiết.

Do chưa điều chỉnh giá điện kịp thời, EVN không tăng giá suốt năm 2022 và chỉ điều chỉnh nhẹ 2 lần trong năm 2023. Hệ quả là EVN lỗ lũy kế khoảng 50.000 tỷ đồng, chưa kể 21.800 tỷ đồng chênh lệch tỷ giá do vay vốn đầu tư điện. Ông Vũ nhấn mạnh: "Không thể để doanh nghiệp nhà nước chịu lỗ kéo dài. EVN cần được tính đúng, tính đủ chi phí hợp lý vào giá điện."

Hiện nay, đã có đầy đủ cơ sở pháp lý và chính trị để điều chỉnh giá điện. Luật Điện lực 2024 quy định giá điện phải phản ánh chi phí hợp lý, lợi nhuận hợp lý, điều chỉnh theo biến động đầu vào. Luật số 68 về quản lý vốn nhà nước yêu cầu doanh nghiệp bảo toàn và phát triển vốn. Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị nhấn mạnh giao quyền tự chủ, tạo cơ chế đặc thù và chấm dứt việc chậm thanh toán giữa doanh nghiệp nhà nước với tư nhân.

Trong bối cảnh EVN được giao đầu tư các dự án trọng điểm như Thủy điện tích năng Bác Ái, Nhiệt điện Quảng Trạch, điện hạt nhân Ninh Thuận 1, ông Vũ cho rằng cần cải thiện năng lực tài chính của EVN để đủ điều kiện tiếp cận các nguồn vốn trong nước và quốc tế.

"Đây là thời điểm phù hợp để sửa đổi Nghị định 72, đảm bảo minh bạch chi phí điện, hỗ trợ thị trường điện cạnh tranh và duy trì an ninh năng lượng quốc gia," Phó Cục trưởng Cục Điện lực cho biết.

Kỳ Thư