Tại sao doanh nghiệp lớn có các ưu đãi thuế quan, tính toán lỗ lãi trong khi hộ kinh doanh lại đóng thuế theo doanh thu? Đây là câu trả lời của Cục Thuế

Ngày 17/6, trong buổi trả lời phỏng vấn trực tuyến do VnExpress tổ chức, ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế (Bộ Tài chính) giải đáp thắc mắc liên quan đến thuế hộ kinh doanh.

Độc giả Nguyễn Hoài, 35 tuổi đặt câu hỏi: Tôi đồng tình với chủ trương minh bạch hoá trong hoạt động kinh doanh của mọi thành phần xã hội. Tuy nhiên, tôi tự hỏi tại sao doanh nghiệp lớn có các ưu đãi thuế quan, tính toán lỗ lãi trong khi đó hộ kinh doanh lại đóng thuế theo doanh thu?

Trả lời câu hỏi trên, ông Mai Sơn cho biết cả doanh nghiệp và hộ kinh doanh đều là những thành phần quan trọng trong nền kinh tế, tuy nhiên, pháp luật thuế có sự phân biệt trong phương pháp tính thuế xuất phát từ đặc điểm và địa vị pháp lý của hai thành phần kinh tế này.

1. Doanh nghiệp được hạch toán chi phí đầu vào, tính thuế trên thu nhập lợi nhuận.

Theo ông Sơn, doanh nghiệp thường đa dạng về quy mô, ngành nghề. Doanh nghiệp có tư cách pháp nhân và áp dụng chế độ kế toán đầy đủ theo quy định tại Luật Doanh nghiệp và Luật Kế toán nên có thể xác định chính xác doanh thu, chi phí, lãi/lỗ.

Việc cho phép doanh nghiệp tính toán lỗ lãi và hưởng các ưu đãi thuế theo ngành nghề, địa bàn là một trong những công cụ của Nhà nước để khuyến khích đầu tư, thu hút vốn, công nghệ, tạo việc làm và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Các ưu đãi này thường gắn liền với các điều kiện về quy mô đầu tư, số lượng lao động, công nghệ sử dụng, ... điều mà các hộ kinh doanh nhỏ lẻ khó có thể đáp ứng.

Lý do chính: Doanh nghiệp là tổ chức có đầy đủ bộ máy kế toán, có khả năng ghi chép, lưu giữ chứng từ kế toán, hóa đơn đầu vào - đầu ra, do đó có thể xác định doanh thu - chi phí = thu nhập chịu thuế.

Thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) đánh vào phần lợi nhuận thực tế của doanh nghiệp sau khi trừ các chi phí hợp lý, hợp lệ.

Nguyên tắc quản lý: Khuyến khích đầu tư, sản xuất kinh doanh, minh bạch tài chính và tạo điều kiện cho doanh nghiệp được ghi nhận các chi phí thực tế phát sinh để tính đúng, tính đủ nghĩa vụ thuế.

2. Hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp trực tiếp trên doanh thu

Theo ông Sơn, việc áp dụng thuế khoán trước đây do nền kinh tế thời điểm đó chưa có hệ thống kế toán phổ cập, chưa có hóa đơn, chứng từ đầy đủ, hộ kinh doanh thường là cá nhân, hộ gia đình, không có bộ máy kế toán chuyên nghiệp, khó xác định đầy đủ chi phí sản xuất kinh doanh và khó kiểm soát chính xác lợi nhuận. Nhà nước cần một cách thu thuế đơn giản, dễ áp dụng với các hộ kinh doanh nhỏ lẻ, nên thuế khoán ra đời từ đó.

Phương pháp này giúp giảm gánh nặng thủ tục hành chính cho hộ kinh doanh giảm thiểu sai sót và tranh chấp, giảm chi phí hành chính cho hộ kinh doanh cũng như cho công tác quản lý thuế, pháp luật thuế quy định hộ kinh doanh nộp thuế theo tỷ lệ trên doanh thu.

Từ 1/1/2026 chính thức xóa bỏ thuế khoán, chuyển sang áp dụng theo phương pháp kê khai. Với việc minh bạch hóa sổ sách kế toán và hóa đơn điện tử khi áp dụng kê khai, hộ kinh doanh có thể dễ dàng chứng minh năng lực tài chính, tăng khả năng tiếp cận các nguồn vốn và các nguồn lực phục vụ sản xuất, kinh doanh, có thêm cơ hội tham gia sâu vào nền kinh tế số và từng bước hiện đại hóa hoạt động kinh doanh. Đồng thời, tạo tiền đề để phát triển lên mô hình doanh nghiệp cũng như đáp ứng điều kiện thụ hưởng các chính sách hỗ trợ và ưu đãi từ Nhà nước.

Ngày 14/6, Quốc hội chính thức thông qua Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp (sửa đổi) có hiệu lực thi hành từ ngày 1/10/2025. Theo đó, Luật quy định áp dụng mức ưu đãi thuế cho doanh nghiệp là 15% và 17% trong một số trường hợp

Thuế suất 15% áp dụng đối với doanh nghiệp có tổng doanh thu năm không quá 03 tỷ đồng.

Thuế suất 17% áp dụng đối với doanh nghiệp có tổng doanh thu năm từ trên 03 tỷ đồng đến không quá 50 tỷ đồng.

Phan Trang