TS Lê Xuân Nghĩa: Chúng tôi muốn bán tín chỉ carbon để hỗ trợ sinh kế cho 14 triệu người nghèo đang giữ rừng ở vùng sâu, vùng xa

Phát biểu trong tọa đàm tại Diễn đàn Net Zero Việt Nam 2025, TS. Lê Xuân Nghĩa Viện trưởng Viện Tư vấn phát triển (CODE) cho biết hiện đang quản lý một khu sinh thái, trong đó có một khu sinh quyển với 300 ha rừng tự nhiên. Đây có thể nói là một trong những cánh rừng có hệ sinh thái tốt nhất hiện nay ở Việt Nam.

Đơn vị của ông đã tự bỏ kinh phí để đo đạc, xác minh số liệu và định lượng tín chỉ carbon đầy đủ, với kỳ vọng bán tín chỉ để có kinh phí duy trì lực lượng bảo vệ rừng và hỗ trợ sinh kế cho những người đang trực tiếp gìn giữ hệ sinh thái này.

“Thế nhưng, chúng tôi không bán được. Bán trong nước thì chưa có thị trường, bán ra nước ngoài thì chưa được phép bán” ông chia sẻ.

Ông Nghĩa cho biết, việc mua - bán tín chỉ carbon đang gặp khó khăn. Theo Quyết định 232 của Chính phủ, việc bán tín chỉ carbon ra nước ngoài cần được trình lên Thủ tướng xem xét.

"Lý do được đưa ra là lo ngại rằng nếu chúng ta bán tín chỉ carbon ra nước ngoài, thì sau này doanh nghiệp trong nước, đặc biệt là khối công nghiệp sẽ không còn tín chỉ để bù trừ nghĩa vụ phát thải, nhất là khi các ngành như hàng không bắt đầu chịu ràng buộc từ năm 2027", TS Lê Xuân Nghĩa nói.

Trước những lo ngại này, TS. Nghĩa đặt ra câu hỏi: “Chúng ta đang quan tâm rất nhiều tới các doanh nghiệp nội địa. Nhưng 14 triệu người dân tộc thiểu số, con cái họ cơm chưa đủ ăn, áo chưa đủ mặc, không có tiền đi học, ốm đau không có tiền chữa trị. Vậy ai sẽ lo cho họ?”

Ông nhấn mạnh rằng, rào cản trong việc bán tín chỉ carbon ra nước ngoài sẽ tước đi cơ hội của hàng triệu người đang gìn giữ rừng.

"Tại sao chúng ta lo cho các hãng hàng không giàu có, hiện đại, mà lại không cho phép người dân nghèo được tiếp cận một nguồn thu hợp pháp từ tài nguyên chính họ đang giữ gìn? Hàng không nếu thực sự cần tín chỉ carbon thì hãy chủ động đi mua. Còn chúng tôi, những người quản lý rừng muốn bán để lấy tiền cho nuôi những người nghèo.

Các doanh nghiệp không thể chỉ ngồi chờ “cấp tín chỉ”, trong khi những người dân đang bảo vệ rừng tiếp tục chịu khổ ngày qua ngày, hết năm này sang năm khác", Viện trưởng Viện Tư vấn phát triển cho hay.

Ông Nghĩa cũng khuyến nghị nếu các doanh nghiệp như hàng không thực sự cần tín chỉ carbon thì “hãy chủ động đi mua”.

Bên cạnh đó, TS. Nghĩa cũng cho rằng, rừng không chỉ là tài sản môi trường, mà còn gắn với sinh kế, văn hóa của cộng đồng dân tộc thiểu số. Tuy nhiên, chính sách hiện tại vẫn giữ tư tưởng “rừng là tài sản quốc gia, để Nhà nước lo”, trong khi lại dành phần ưu tiên cho doanh nghiệp lớn, vốn đã nhận nhiều hỗ trợ.

“Chúng ta có nghĩa vụ phải bảo vệ 14 triệu người dân tộc thiểu số còn đang sống trong nghèo khổ ở vùng sâu, vùng xa. Đừng nghĩ rằng họ giờ đã “khá lắm rồi”. Đừng tin vào những con số rằng tỷ lệ hộ nghèo ở Việt Nam đã giảm mạnh. Cứ đến tận nơi, nhìn vào bữa cơm của họ, sẽ thấy họ vẫn sống như vậy, quanh năm suốt tháng. Tôi nghĩ, có thể thời điểm đó là “kỷ nguyên cũ”, còn bây giờ, trong “kỷ nguyên mới”, tư duy có thể đang dần thay đổi và tôi hy vọng thật sự sẽ có sự thay đổi,” TS Lê Xuân Nghĩa nói.

Kỳ Thư