Việt Nam lần đầu xuất hiện AI giúp việc cho tòa án: Công nghệ phân tích 2 triệu bản án, không cần kết nối internet

Ngày 18/11, Công ty cổ phần Decom Stars, hội viên Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam (VBA), giới thiệu ứng dụng AI Hỗ trợ nghiên cứu và xét xử tại TAND hai cấp TP.HCM. Buổi giới thiệu có sự tham dự của toàn bộ thẩm phán, thẩm tra viên, thư ký, hòa giải viên thuộc 19 Tòa án nhân dân khu vực tại TPHCM. Ứng dụng được triển khai theo định hướng chiến lược và cố vấn chuyên môn từ VBA cùng Viện Công nghệ Blockchain và Trí tuệ Nhân tạo ABAII.

Phát biểu khai mạc, bà Nguyễn Thị Thùy Dung, Phó Chánh án TAND TPHCM, nhấn mạnh ý nghĩa thiết thực của dự án trong việc tổng hợp thông tin vụ án từ thực tế, hoàn thiện theo từng cấp xét xử. Theo bà Dung, hệ thống sẽ tổng hợp thông tin ở cấp sơ thẩm, trong khi cấp phúc thẩm có thể kế thừa và bổ sung từ dữ liệu sơ thẩm. Lãnh đạo tòa án kỳ vọng dự án sẽ trở thành trợ lý đắc lực cho hội thẩm và thẩm phán, giúp tiết kiệm đáng kể thời gian tra cứu thông tin, đồng thời giúp chuẩn hóa các bước nghiệp vụ trong quy trình xử lý án.

Ông Trần Việt Hùng, Cố vấn cấp cao VBA, Nguyên Phó Chánh Văn phòng Trung ương Đảng, cho rằng việc đưa AI vào hoạt động tố tụng đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa kỹ thuật và chuyên môn xét xử. Ông nhấn mạnh bốn yêu cầu cốt lõi: hạ tầng công nghệ đủ năng lực xử lý dữ liệu lớn; nguồn dữ liệu chuẩn hóa theo quy tắc số hóa thống nhất; quy trình vận hành có tính hệ thống và được hướng dẫn bằng văn bản; đội ngũ tòa án tham gia trực tiếp vào quá trình huấn luyện mô hình để bảo đảm độ chính xác pháp lý. Khi khâu số hóa được tối ưu, blockchain có thể được tích hợp nhằm bảo đảm tính toàn vẹn và bảo mật dữ liệu trong toàn bộ quy trình.

Dự án AI Hỗ trợ nghiên cứu và xét xử tại TAND hai cấp TPHCM được phát triển riêng biệt dành cho tòa án, kế thừa nền tảng công nghệ từ AI Tra Cứu Luật - một hệ thống đã phục vụ hơn 50.000 người dùng với gần 1 triệu lượt tra cứu, đạt độ chính xác khoảng 90% khi truy xuất hơn 350.000 văn bản pháp luật. Tuy nhiên, khác với AI Tra Cứu Luật phục vụ nhu cầu tra cứu pháp luật phổ thông, phiên bản dành cho TAND hai cấp TPHCM được thiết kế theo hướng hỗ trợ phân tích hồ sơ và đồng hành cùng hội thẩm trong quá trình giải quyết án.

Điểm đặc biệt của dự án nằm ở việc sử dụng nguồn thông tin minh bạch, xác thực được tinh gọn phù hợp với yêu cầu nghiệp vụ xét xử. Cơ sở dữ liệu bao gồm 72 án lệ do Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao (TANDTC) công bố, 300 công văn hướng dẫn và giải thích pháp luật của Tòa án Tối cao, cùng kho dữ liệu khoảng 2 triệu bản án đã được sàng lọc và chuẩn hóa ngôn ngữ và gắn nhãn theo nghiệp vụ pháp lý. Khác với các hệ thống tra cứu thông thường, ứng dụng này tập trung vào việc tổng hợp thông tin từ thực tế vụ án để hỗ trợ quá trình nghiên cứu và xét xử theo từng cấp.

Về mặt công nghệ, hệ thống ứng dụng Mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) và các công nghệ được phát triển hoàn toàn bởi đội ngũ kỹ sư Việt Nam của Decom Stars, kết hợp hai công nghệ tiên tiến là VERA (Verified Evidence Retrieval AI) và SIFAI (Smart Integrity Filter for AI).

VERA là công nghệ truy xuất bằng chứng xác thực cho phép hệ thống tự động tìm kiếm, đối chiếu và trích dẫn các văn bản có liên quan giữa hàng trăm nghìn điều khoản pháp lý. Nhờ khả năng phân tích ngữ nghĩa và xác thực nguồn dẫn, VERA đảm bảo mọi câu trả lời đều có cơ sở pháp lý rõ ràng, phù hợp với ngữ cảnh và hiệu lực hiện hành.

Trong khi đó, SIFAI hoạt động như một lớp kiểm duyệt thông minh, nhận diện và loại trừ những truy vấn nằm ngoài phạm vi pháp luật hoặc có yếu tố nhạy cảm, góp phần duy trì chuẩn mực chuyên môn và hạn chế rủi ro sai lệch thông tin.

Ông Võ Thanh Thiên Toán, Giám đốc Công nghệ CTCP Decom Stars, cho biết khả năng vận hành hoàn toàn offline của hệ thống nhằm đáp ứng các yêu cầu khắt khe về bảo mật dữ liệu trong ngành tư pháp. Theo ông Toán, hệ thống được thiết kế để hoạt động độc lập mà không cần kết nối internet, đảm bảo thông tin hồ sơ vụ án không bị rò rỉ ra bên ngoài. Mỗi vụ án được xử lý như một môi trường AI riêng biệt, trong đó dữ liệu được mã hóa và chỉ có thể truy cập bởi những người có thẩm quyền. Ông Toán cho biết ở giai đoạn tiếp theo, nền tảng sẽ hỗ trợ thêm nhiều loại tài liệu như hình ảnh và ghi âm để phù hợp hơn với hồ sơ thực tế, đồng thời vẫn duy trì các tiêu chuẩn bảo mật cao nhất.

Dự án được triển khai theo lộ trình rõ ràng, từ chức năng tra cứu và trích xuất thông tin pháp lý ở cấp sơ thẩm, tiến tới hỗ trợ đánh giá chứng cứ và tổng hợp lập luận ở cấp phúc thẩm, cuối cùng tích hợp công nghệ blockchain để bảo đảm tính toàn vẹn và bảo mật dữ liệu. Cách tiếp cận theo từng giai đoạn và từng cấp tòa án này phản ánh sự thận trọng trong việc ứng dụng công nghệ vào lĩnh vực nhạy cảm như tư pháp.

Sự ra đời của dự án phản ánh bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ trong hệ thống tư pháp. Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã xác định công nghệ số là động lực then chốt để nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả. Trong mạch định hướng đó, Nghị quyết số 27-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương về cải cách tư pháp trong việc hiện đại hóa quy trình xét xử, nâng cao chất lượng hoạt động của tòa án thông qua ứng dụng công nghệ. Chỉ thị 02/CT-CA của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao tiếp tục cụ thể hóa các mục tiêu này, tạo nền tảng pháp lý và định hướng thực tiễn cho các sáng kiến chuyển đổi số trong hệ thống tòa án.

Theo TAND TPHCM, áp lực giải quyết án tại TAND hai cấp TPHCM ngày càng lớn. Trong 6 tháng đầu năm 2025, TAND TPHCM thụ lý hơn 100.000 vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh thương mại và lao động. Khối lượng công việc này cho thấy yêu cầu khách quan về một cơ chế phân tích hồ sơ nhanh, chuẩn hóa và giảm phụ thuộc vào kinh nghiệm cá nhân. Từ ngày 01/7/2025, theo Nghị quyết 81/2025/UBTVQH15, hệ thống sẽ được tổ chức lại với 19 tòa án khu vực trực thuộc, càng làm rõ nhu cầu cấp bách về công cụ hỗ trợ nghiệp vụ.

TAND TPHCM hiện đang triển khai chương trình số hóa toàn bộ bản án, tạo nguồn dữ liệu quan trọng cho việc đào tạo và thử nghiệm mô hình. Trong bối cảnh đó, ứng dụng AI mà Decom Stars giới thiệu trở thành một bước chuyển đáng chú ý, góp phần nâng cao hiệu quả xét xử, chuẩn hóa quy trình nghiệp vụ và tăng cường tính minh bạch, phù hợp định hướng hiện đại hóa hệ thống tư pháp.

Phan Trang