Vụ Antex liên quan Shark Bình: Đối tượng dùng 1 chiêu thức nhằm che dấu vết, Chuyên gia Việt mất 36 tiếng 'vẽ' lại toàn bộ đường đi dòng tiền

Nhiều sàn từ chối hợp tác để truy vết dòng tiền lừa đảo

Chiều 15/10, Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam (VBA) tổ chức buổi gặp báo chí thông tin về Dự án truy vết các vụ việc lừa đảo, gian lận trên mạng lưới Blockchain và Tài sản số ChainTracer – đơn vị vừa phối hợp với cơ quan điều tra truy vết vụ AntEx của ông Nguyễn Hòa Bình, tiền ảo WorldMall.app…

Thông tin tại buổi gặp, ông Trần Huyền Dinh, Chủ nhiệm dự án ChainTracer, Chủ nhiệm Uỷ ban Ứng dụng Fintech VBA cho biết, trong các vụ việc truy vết dòng tiền số, ChainTracer chỉ đóng vai trò hỗ trợ kỹ thuật cho cơ quan công an trong việc mô hình hóa dòng tiền, giúp rút ngắn thời gian điều tra.

Ông Dinh cho biết khó khăn lớn nhất trong quá trình truy vết là thiếu sự phối hợp từ các sàn giao dịch quốc tế. Dù đã có ủy quyền hợp pháp từ nạn nhân, nhiều sàn như Gate, MEXC... vẫn từ chối hợp tác và yêu cầu cơ quan công an làm việc trực tiếp.

Trong khi đó, lực lượng điều tra trong nước lại không có chuyên gia kỹ thuật chuyên sâu về blockchain, khiến việc truy vết gặp nhiều trở ngại. Có vụ thiệt hại tới hàng triệu USD chỉ vì không kịp phong tỏa dòng tiền.

Về thời gian và quy trình truy vết, ông Dinh cho biết, thông thường, với công cụ hiện có, ChainTracer chỉ mất khoảng 36–48 tiếng để mô hình hóa dòng tiền của một vụ việc, tùy độ phức tạp. Với vụ việc AntEx liên quan đến ông Nguyễn Hoài Bình, chương trình chỉ mất chưa tới 36 tiếng để hoàn tất mô hình và chuyển thông tin cho cơ quan công an tiếp tục điều tra.

Trả lời câu hỏi về cách thức mô hình hóa dòng tiền trong vụ AntEx, ông Dinh cho biết dòng tiền trong vụ việc này không quá phức tạp, song các đối tượng đã sử dụng nhiều ví trung gian khác nhau để chia nhỏ và che giấu dấu vết. "Chúng tôi đã mô hình hóa và truy đến tận các ví cuối cùng, từ đó hỗ trợ cơ quan điều tra xác định danh tính những người đứng sau", ông nói.

Với câu hỏi về việc nhiều đối tượng xử dụng "máy trộn" để che dấu dòng tiền, ông Dinh cho biết trong nhiều vụ hack hoặc rửa tiền, hacker sử dụng công cụ "máy trộn" (crypto mixer) để làm mờ dấu vết dòng tiền. Về cơ bản, mixer gom nhiều giao dịch hợp pháp và bất hợp pháp, trộn lẫn chúng khiến việc truy dấu ví gốc trở nên cực kỳ khó khăn.

Tuy nhiên, bằng công cụ phân tích hành vi và mô hình hóa blockchain, ChainTracer có thể phát hiện các mẫu giao dịch bất thường, xác định cụm ví hoặc mô hình di chuyển dòng tiền tương đồng với ví gốc.

"Hiện nhiều mixer lớn đã bị chặn giao dịch trên các sàn top đầu, giúp việc truy vết dễ dàng hơn", ông Dinh nói.

Chủ nhiệm dự án ChainTracer cũng thừa nhận, hầu hết ví blockchain là ví ẩn danh, rất khó xác định chủ sở hữu nếu không có dữ liệu từ sàn hoặc dịch vụ trung gian. Bên cạnh đó, nhiều sàn quốc tế không có trụ sở tại Việt Nam, nên dù đã có công văn từ phía cơ quan chức năng, họ vẫn từ chối phối hợp. Một số sàn chỉ phản hồi chậm hoặc yêu cầu điều tra viên làm việc qua hệ thống pháp lý quốc tế. Trong trường hợp đó, ChainTracer vẫn tiếp tục truy vết kỹ thuật, xác định luồng tiền, rồi gửi báo cáo cho cơ quan công an để làm việc qua kênh ngoại giao.

Liên quan đến trường hợp sàn "bắt tay" với dự án lừa đảo, ông Dinh cho biết thực tế có xảy ra, nhưng chủ yếu ở các sàn nhỏ hoặc sàn tự lập, được tạo ra chỉ để huy động vốn rồi "biến mất". Một số sàn giả mạo còn tổ chức IDO/IEO, nhận tiền từ nhà đầu tư rồi đóng toàn bộ hệ thống. Trong khi đó, các sàn lớn top 5–10 toàn cầu như Binance, Coinbase, Huobi, OKX… hiện đã có chính sách phối hợp chặt chẽ với các cơ quan quốc tế, trong đó có Việt Nam.

5 dấu hiệu nhận biết dự án lừa đảo

Vị chuyên gia cũng khuyến nghị 5 dấu hiệu nhận biết dự án lừa đảo cần đặc biệt chú ý:

- Cam kết lợi nhuận cố định trên 15%/tháng. 

-  Không có thông tin pháp nhân, đội ngũ sáng lập rõ ràng. 

-  Token không được niêm yết trên sàn lớn. 

-  Không có báo cáo kiểm toán hợp đồng thông minh. 

- Dự án tập trung vào kêu gọi đầu tư, không có sản phẩm thật.

"Theo thống kê, các mô hình cam kết lãi suất cao đã khiến nhà đầu tư thiệt hại khoảng 19 tỷ đồng, trong đó hơn 60% đến từ các hình thức lừa đảo công nghệ", ông nói.

ChainTracer là Chương trình trọng điểm của Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam phối hợp cùng các tổ chức xã hội nghề nghiệp tại Việt Nam và quốc tế, nhằm hỗ trợ các nạn nhân bị lừa đảo trong lĩnh vực tài sản số và blockchain. Sau hơn 3 năm hoạt động, ChainTracer đã tiếp nhận và hỗ trợ truy vết 65 sự vụ với tổng thiệt hại ước tính lên tới 10 triệu USD.

Ông Dinh cho biết, trên thế giới hiện có công cụ truy vết như Chainalysis, Elliptic hay TRM Labs đòi hỏi chi phí rất lớn. Ví dụ, chỉ để truy một vụ việc, Chainalysis có thể tính phí khoảng 50.000 USD, còn một vụ hack lớn ở dự án nổi tiếng NCBT từng bị tính đến 30 triệu USD phí truy vết cho khoản thất thoát gần 700 triệu USD.

Từ thực tế đó, ChainTracer ra đời với mục tiêu giảm chi phí và cung cấp dịch vụ truy vết miễn phí cho nạn nhân, giúp họ có trong tay báo cáo kỹ thuật để làm việc trực tiếp với cơ quan công an, tăng khả năng thu hồi tài sản hoặc xác định đối tượng phạm tội.

Phan Trang