Sếp Buymed nói về nghịch lý 9 tỷ USD của ngành dược: 10 công ty dược lớn nhất Việt Nam cộng lại vẫn nhỏ hơn Kalbe Farma của Indonesia

Bỏ lỡ cơ hội ngay trên sân nhà

Tại chuyên đề "Khoa học Công nghệ và Đổi mới sáng tạo – Sức bật để vươn mình" thuộc Phiên đối thoại cấp Bộ - Diễn đàn Kinh tế Tư nhân Việt Nam 2025 mới đây, bà Bùi Cẩm Vân, Giám đốc Khối quản trị Doanh nghiệp Buymed đã có bài chia sẻ về vấn đề của ngành dược Việt Nam.

Dẫn số liệu từ IQVIA, bà Bùi Cẩm Vân cho biết năm 2024 thị trường dược Việt Nam đạt gần 8,9 tỷ USD, đứng thứ 2 SEA. Nhưng 10 công ty dược lớn nhất Việt Nam cộng lại vẫn nhỏ hơn một Kalbe Farma (3,9 tỷ USD) của Indonesia.

Nguyên nhân không phải do dân số hay nhu cầu, mà do ngành dược Việt Nam còn phân mảnh với hơn 250 nhà máy chỉ sản xuất generic (thuốc gốc/thuốc sao chép, có thể thay thế biệt dược gốc), biên lợi nhuận mỏng. Các công ty thiếu R&D, hầu như không có sản phẩm mới, giá trị gia tăng thấp.

Theo bà Vân, điều này không chỉ là nghịch lý, mà còn là bất lợi lớn cho quốc gia. Khi các doanh nghiệp nhỏ lẻ không đủ quy mô để đàm phán giá nguyên liệu sẽ kéo theo chi phí thuốc cao, cuối cùng bệnh nhân chịu thiệt.

Việc không có doanh nghiệp dẫn dắt để tích lũy R&D khiến nguồn thuốc bị lệ thuộc vào thuốc ngoại. Thực tế, nhiều doanh nghiệp dược lớn nhất trong nước đã bị thâu tóm: DHG về tay Taisho (Nhật), Imexpharm thuộc Livzon (Trung Quốc), DBD có cổ đông KWE (Thụy Sĩ). Khi doanh nghiệp rơi vào tay đối tác ngoại, ngành dược nội càng mất vị thế ngay trên sân nhà.

Ngoài ra, bà Vân cho biết, ngành dược có thị trường nhưng lại thiếu đi "nhà vô địch nội địa" để chuẩn hóa bao bì, truy vết, logistics. Điều này khiến thị trường phân mảnh, chất lượng không đồng đều, khó xây thương hiệu xuất khẩu, đồng nghĩa chúng ta đang bỏ lỡ cơ hội phát triển ngay trên sân nhà.

"Đó là chi phí cơ hội khổng lồ. Indonesia có Kalbe Farma trị giá 3,9 tỷ USD. Việt Nam có thị trường tương tự nhưng không có "Kalbe Việt Nam", đồng nghĩa chúng ta bỏ lỡ hàng tỷ USD vốn hóa, hàng chục nghìn việc làm chất lượng cao, và vị thế quốc gia trong chuỗi dược phẩm SEA", bà Vân nhận định.

Để có "nhà vô địch quốc gia" trong ngành dược

Bà Vân cho biết, tại Việt Nam hiện thuốc gốc generic mới chiếm dưới 50% thị trường, trong khi Indonesia tới 90%. Như vậy còn dư địa rất lớn để phát triển sản xuất nội địa.

Bà cho rằng cần một liên minh các nhà máy dược trong nước, chuẩn hóa tiêu chuẩn, và xây dựng thương hiệu chung cho xuất khẩu.

Đề xuất giải pháp phát triển ngành dược, đại diện Buymed kiến nghị các cơ quan chức năng cần xem dữ liệu và công nghệ là tư liệu sản xuất mới. Nên mở quyền tiếp cận công bằng cho doanh nghiệp tư nhân thông qua dữ liệu mở và hạ tầng chia sẻ.

Ví dụ trong lĩnh vực dược phẩm, dữ liệu đăng ký thuốc, truy vết, logistics cần được kết nối qua API để doanh nghiệp xây giải pháp.

Bà cũng đề xuất có cơ chế cho phép thử nghiệm có kiểm soát trong dược, thương mại điện tử và y tế số. Sandbox giúp cơ quan quản lý giám sát an toàn, nhưng doanh nghiệp có cơ hội triển khai mô hình mới.

Buymed là startup đang điều hành trang thương mại điện tử Thuocsi.vn, phân phối dược phẩm trực tiếp theo mô hình B2B. Sau 7 năm, Buymed đã đạt GMV runrate hơn 7.500 tỷ đồng/năm, 60% GMV Buymed đến từ sản phẩm sản xuất trong nước. Công ty hiện kết nối 35.000 nhà thuốc, phòng khám, bệnh viện và có hoạt động tại Việt Nam, Campuchia và Thái Lan.

Đại diện của Buymed cho biết công ty sẽ tận dụng mạng lưới phân phối tại Việt Nam, Cambodia và Thailand để đưa thêm sản phẩm dược Việt Nam sang SEA. Công ty sẽ kết nối các nhà máy trong nước, chuẩn hóa quy trình, bao bì, truy vết. Khi có chuẩn này, thuốc Việt có thể vươn ra châu Phi, Nam Mỹ, thậm chí là châu Âu.

Ngoài ra, công ty cũng sẽ tập trung đầu tư vào nền tảng truy xuất nguồn gốc, e-invoice, logistics chuẩn GSP để phát triển thương mại điện tử dược phẩm an toàn và minh bạch.

Phan Trang