Trung Quốc giảm nhập khẩu sầu riêng 30%

Chỉ sau 3 năm khi kí nghị định thư xuất khẩu sang Trung Quốc, sầu riêng vươn lên thành nông sản xuất khẩu chủ lực. Năm 2023 giá trị xuất khẩu trên 2 tỷ, năm 2024 kim ngạch xuất khẩu đạt trên 3,2 tỷ USD chiếm tới. Chiếm 45-47% tổng kim ngạch xuất khẩu toàn ngành rau quả.

Tuy nhiên, việc tăng trưởng "nóng" khiến sầu riêng đối mặt với nhiều hệ lụy như gian lận mã số vùng trồng, sản xuất thiếu đồng bộ, thiếu kiểm soát chất lượng đầu vào, và gần đây nhất là những cảnh báo về dư lượng Cadimi hay chất vàng O vượt ngưỡng.

Theo số liệu ước tính từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, 4 tháng đầu năm nay, kim ngạch xuất khẩu sầu riêng của ta đạt khoảng 120-130 triệu USD, với khối lượng xuất khẩu ước tính 35.000 tấn. Những tháng đầu năm ghi nhận mức xuất khẩu sầu riêng sụt giảm nghiêm trọng, chỉ đạt khoảng 20% kế hoạch đề ra.

Tại Hội thảo "Phát triển bền vững ngành hàng sầu riêng" sáng 10/6, ông Phan Văn Duy - Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, chế biến và phát triển thị trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường thông tin về tình hình xuất khẩu sầu riêng những tháng đầu năm.

Ông Duy cho biết thị trường Trung Quốc - thị trường xuất khẩu chủ lực của Việt Nam đã giảm nhập khẩu sầu riêng khoảng 30% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là một mức giảm mạnh và có ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động xuất khẩu của Việt Nam.

Ông cũng cho biết áp lực kiểm soát chất lượng nông sản từ phía Trung Quốc đang ngày càng gia tăng. Cơ quan chức năng đã cấp chứng nhận về kiểm nghiệm Cadimi cho 34 cơ sở và cấp chứng nhận kiểm nghiệm vàng O cho 19 cơ sở. Phía Trung Quốc đã công nhận 24 cơ sở về Cadimi và 15 cơ sở về vàng O, nhưng loại ra 4 cơ sở do có sự chênh lệch giữa kết quả kiểm nghiệm tại Việt Nam và kết quả kiểm nghiệm khi hàng hóa đến nơi.

"Đây là rủi ro hiện hữu. Nguyên nhân là do việc lấy mẫu kiểm nghiệm chỉ mang tính đại diện, trong khi thực tế vùng trồng rất rộng, không thể đảm bảo tuyệt đối toàn bộ sản phẩm đạt chuẩn", vị Phó Cục trưởng nói và cũng thừa nhận năng lực kiểm nghiệm của cơ quan này còn hạn chế.

Ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng Thư ký Hiệp hội rau quả Việt Nam khuyến nghị cần thiết lập hệ thống giám sát chất lượng ngay tại các vườn trồng, cơ sở sản xuất và đóng gói sầu riêng. Việc này tạo thuận lợi cơ quan chức năng Việt Nam hay Trung Quốc truy xuất về mã số , tồn dư chất cấm... của sầu riêng xuất khẩu. Ngoài ra, ông Nguyên cho rằng cần có chế tài xử phạt đủ mạnh với các hành vi vi phạm.

"Nếu chúng ta tổ chức được hệ thống lọc hàng tại các vườn trồng sầu riêng một cách chính xác, hiệu quả, lãnh đạo Bộ hay Chính phủ mới có căn cứ để đàm phán với hải quan Trung Quốc mở "luồng xanh" bền vững cho sầu riêng Việt Nam thông quan nhanh chóng và không bị trả hàng về nhiều như hiện nay. Chẳng hạn, hiện nay thời gian thông quan cho 1 container hơn 7-10 ngày trong khi của Thái Lan chỉ 2 ngày", ông nêu quan điểm.

Với kinh nghiệm nhiều năm kinh doanh nông sản với thị trường Trung Quốc, bà Nguyễn Thị Thành Thực - Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty CP Công nghệ phần mềm Auto Agri, cho rằng các chỉ tiêu về cadimi hay vàng O hiện chỉ là một trong những tiêu chí về kỹ thuật mà các thị trường có thể đưa ra hiện nay. Vì vậy ngành sầu riêng cần có sự chuẩn bị trước.

Theo bà Thực, điểm thiếu cực kỳ lớn của chúng ta tại các vùng nông nghiệp trọng điểm là chưa có chợ đầu mối cũng hay trung tâm kiểm định và kiểm dịch. Do đó, sản phẩm nông sản chưa làm được các thủ tục xuất nhập khẩu tại chỗ.

Hiện chỉ có 2 đơn vị có quyền cấp "visa" cho lô hàng xuất khẩu là hải quan và cục bảo vệ thực vật. Trong đó, Cục Bảo vệ thực vật là cơ quan chính cấp Giấy kiểm dịch thực vật.

"Chúng tôi mong muốn ít nhất Tây Nguyên có trung tâm đầu tư về công nghệ vi sinh để giải quyết được bài toán nông nghiệp căn cơ ở Việt Nam; đầu tư công nghệ về xử lý bảo quản sau thu hoạch... và cần cân nhắc rằng có thực sự cần thiết hay bắt buộc phải là sầu riêng tươi hay không để tránh sự lãng phí nguồn nguyên liệu đắt giá này", bà Thực kiến nghị.

Phan Trang