TS RMIT hiến kế ứng dụng AI theo dõi mực nước hồ chứa, có thể cảnh báo lũ sớm trước 48–72 giờ

Tiến sĩ Scott McDonald, giảng viên ngành Quản lý chuỗi cung ứng và logistics tại Đại học RMIT vừa có bài viết phân tích về tình trạng ngập lụt và đề xuất các cách ứng phó sớm.

TS Scott McDonald cho biết, chỉ riêng trong năm nay, Việt Nam đã hứng chịu 12 cơn bão hoặc áp thấp nhiệt đới. Riêng hai cơn bão Bualoi và Matmo vào tháng 9 và tháng 10 đã khiến hơn 80 người thiệt mạng và mất tích. Các đợt bão trong tháng này, như Kalmaegi, tiếp tục gây thiệt hại nghiêm trọng.

Để tăng cường khả năng ứng phó trước các hình thái lũ lụt ngày càng phức tạp, theo chuyên gia, Việt Nam cần điều chỉnh cách tiếp cận theo hướng nền tảng hơn. Điều này bao gồm việc chuyển từ trọng tâm xử lý khi sự cố xảy ra sang ưu tiên các biện pháp chủ động nhằm giảm thiểu rủi ro trước khi lũ đến.

Ưu tiên đầu tiên là rà soát và điều chỉnh các quy trình vận hành hồ chứa. Theo TS Scott McDonald, thay vì phải xả nước khẩn cấp khi xảy ra sự cố, các cơ quan chức năng có thể áp dụng chiến lược quản lý nước chủ động, xả giảm dần mực nước hồ trước khi các cơ quan khí tượng dự báo bão đến.

Công nghệ cũng sẽ giữ vai trò ngày càng then chốt trong việc tăng cường khả năng ứng phó. Chuyên gia RMIT cho biết các hệ thống cảnh báo sớm tiên tiến dựa trên trí tuệ nhân tạo (AI) có thể tích hợp dữ liệu mưa theo thời gian thực, mực nước hồ chứa và quỹ đạo bão để cung cấp cảnh báo sớm trước 48–72 giờ.

"Những hệ thống này cần được triển khai tới mọi cộng đồng dễ bị tổn thương, với nhiều kênh truyền tin khác nhau - từ điện thoại di động, loa phát thanh cộng đồng cho đến các đội ứng phó tại địa phương", ông Scott McDonald nhấn mạnh.

Tuy nhiên, vị chuyên gia cũng khẳng định công nghệ không thể là yếu tố duy nhất để xây dựng khả năng chống chịu bền vững. Ông dẫn nhận định từ Brad Jessup, chuyên gia môi trường tại Đại học Melbourne, cảnh báo rằng dù hạ tầng phòng chống thiên tai rất quan trọng, các giải pháp này cũng cần đảm bảo không tạo ra những rủi ro thiên tai mới.

Vì vậy, các chuyên gia cho rằng Việt Nam cần đầu tư vào phục hồi rừng đầu nguồn và các vùng đất ngập nước, vì chúng có khả năng tự nhiên hấp thụ và làm chậm dòng chảy. Đây là một hướng tiếp cận bổ trợ cho các biện pháp kỹ thuật thuần túy, đồng thời bền vững và tiết kiệm hơn về lâu dài.

Song song với các giải pháp dựa vào hệ sinh thái, Việt Nam cũng cần tiếp tục củng cố hệ thống hạ tầng phòng chống lũ. Những hạng mục then chốt bao gồm xây dựng các hồ điều tiết để ứng phó lượng mưa gia tăng, gia cố hệ thống đê điều nhằm chịu được những đợt mưa lớn hơn, và hình thành các kênh phân lũ khi có tình huống khẩn cấp.

Không kém phần quan trọng là siết chặt quy hoạch sử dụng đất, kiên quyết không cho phép phát triển nhà ở tại các vùng rủi ro cao, đồng thời hỗ trợ di dời những cộng đồng dễ bị tổn thương đến khu vực an toàn hơn.

Cuối cùng, theo TS RMIT, khả năng chống chịu không thể dựa vào những biện pháp đơn lẻ mà đòi hỏi một chiến lược thống nhất ở cấp quốc gia. Thực trạng ngập lụt tại Việt Nam hiện nay đặt ra yêu cầu về quyết tâm chính sách, sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan và đầu tư liên tục.

"Việt Nam cần xem xét thành lập một Cơ quan Quản lý rủi ro lũ lụt quốc gia có thẩm quyền ra quyết định, bảo đảm ưu tiên kiểm soát lũ trong điều kiện thời tiết cực đoan và đồng thời huy động các nguồn hỗ trợ quốc tế cho thích ứng khí hậu", ông Scott McDonald đề xuất.

Phan Trang