Từ dimsum truyền thống đến Dim Tu Tac: Làn sóng tiêu dùng mới tái định hình chiến lược doanh nghiệp TP. HCM

Nhận định trên được ông Lê Trí Thông, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Vàng bạc đá quý Phú Nhuận (HoSE: PNJ), Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ TP. HCM (YBA), nêu tại hội thảo "Kinh tế Lifestyle - Động lực tăng trưởng mới của TP. HCM. Ông Lê Trí Thông cho hay dù ở thời điểm hiện nay, hay những năm 1980 - 1990, thực tế kinh tế lifestyle luôn ở đó dù mức độ tiến hóa khác nhau.

Về tiềm năng phát triển kinh tế lifestyle, ông Thông cho biết Việt Nam đang ở thời điểm có sự chuyển giao thế hệ, số lượng khách hàng trung lưu, nhóm khách hàng trẻ có hành vi mua hàng rất khác so với thế hệ trước. Theo đó, mặt bằng nhu cầu tại TP. HCM đã biến đổi đáng kể trong hơn một thập kỷ qua. Tầng lớp trung lưu mở rộng nhanh, nhóm người trẻ trở thành lực lượng tiêu dùng chủ đạo và hành vi chi tiêu có sự khác biệt rõ so với các thế hệ trước. CEO PNJ chỉ ra, thế hệ sinh ra vào những năm 1980 vẫn còn dấu ấn của những năm tháng thiếu thốn nên ý thức tiết kiệm luôn trong tiềm thức, trong khi thế hệ sinh ra từ năm 2000 lớn lên trong những năm kinh tế phát triển, do vậy sẵn sàng trả tiền cho trải nghiệm, cho những giá trị vô hình.

Sự thay đổi này phản ánh xu hướng toàn cầu: khi các nền kinh tế duy trì giai đoạn ổn định dài, mức sống nâng lên, nhu cầu chuyển dịch từ "đủ dùng" sang "thể hiện phong cách sống". Sự bùng nổ của mạng xã hội cũng tạo thêm các "không gian thể hiện", khiến người trẻ gia tăng tiêu dùng gắn với bản sắc cá nhân.

Ông Thông nhận định, sự "tiến hóa" trong nhu cầu xuất phát từ nền kinh tế phát triển, thu nhập tăng lên và tâm lý chi tiêu tự tin hơn. Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên vươn mình với câu chuyện tăng trưởng hai chữ số và sự hội tụ của "thiên thời - địa lợi - nhân hòa" tạo nên nền tảng chín muồi cho nhu cầu các sản phẩm phức tạp hơn, giàu tính giá trị vô hình hơn. 

Ông cũng dẫn chứng sự thay đổi từ việc đi ăn dimsum ở Chợ Lớn cách đây hơn một thập kỷ sang trải nghiệm tại Dim Tu Tac, Haidilao hiện nay - nơi khách đến không chỉ vì món ăn mà còn vì "múa mì", vì chất lượng dịch vụ và không gian - đã thấy rõ sự nâng cấp kỳ vọng trải nghiệm của người tiêu dùng.

Nếu nhu cầu là một trụ cột, thì sự chuyển dịch trong cấu trúc cung - tức năng lực sản xuất và sáng tạo của doanh nghiệp - là trụ cột còn lại. Ông Thông nhận định doanh nghiệp Việt đã chuyển từ cạnh tranh công năng sang cạnh tranh giá trị cảm xúc. Sự thay đổi trong thông điệp của các nhãn hàng như OMO, từ "giặt sạch" sang các chiến dịch về giá trị xanh, cho thấy các thương hiệu đang tái định vị để phù hợp với hành vi tiêu dùng mới.

Một ví dụ khác là Techcombank. Việc ngân hàng tham gia lĩnh vực biểu diễn nghệ thuật thông qua concert "Anh trai vượt ngàn chông gai" cho thấy ranh giới giữa dịch vụ tài chính và các nền tảng phong cách sống đã mở rộng. Hoạt động này cho thấy kinh tế lifestyle không chỉ giới hạn ở thời trang hay ẩm thực, mà còn lan sang các ngành tưởng chừng chỉ gắn với giao dịch tài chính thuần túy.

Cùng với đó, lực lượng sáng tạo trong nước phát triển nhanh. Nếu trước đây doanh nghiệp phải thuê đối tác ngoại để làm TVC hay các sản phẩm sáng tạo, thì hiện Việt Nam đã hình thành hệ sinh thái thiết kế, R&D, tổ chức sự kiện và sản xuất nội dung tương đối hoàn chỉnh. Việc socola Việt Nam được xuất khẩu và kể câu chuyện "socola xứ nhiệt đới" cho thấy năng lực sáng tạo và tiếp thị quốc tế của doanh nghiệp trong nước đã tiến một bước dài.

PGS. TS. Đinh Tiên Minh, Trưởng Bộ môn Marketing, Khoa Kinh doanh Quốc tế & Marketing, Trường Kinh doanh, Đại học Kinh tế TP. HCM, cũng đánh giá kinh tế lifestyle là hướng phát triển tiềm năng cho các đô thị lớn như TP. HCM. Mô hình này không chỉ giúp đa dạng hóa nền kinh tế mà còn góp phần xây dựng bản sắc đô thị và nâng cao chất lượng sống.

Ông Minh nhấn mạnh xu hướng tiêu dùng hiện nay tập trung vào sức khỏe và phong cách sống, dẫn đến sự chuyển dịch trong cơ cấu chi tiêu: từ ưu tiên tài sản hữu hình sang trải nghiệm và dịch vụ.

Ông Minh dẫn ví dụ về xu hướng thưởng thức cà phê: trước đây chỉ để tỉnh táo, nay ly cà phê thương hiệu còn trở thành biểu tượng, nơi khởi đầu ngày mới, thể hiện gu thẩm mỹ và sự sẵn sàng chi tiêu. Theo ông, đây là minh chứng cho sự chuyển dịch mạnh mẽ từ nhu cầu vật chất sang trải nghiệm, cảm xúc và lối sống.

Trên thế giới, nhiều đô thị đã định hình kinh tế dựa trên lifestyle: Bangkok tập trung vào chăm sóc sức khỏe và spa; Singapore định vị dịch vụ cao cấp cho nhóm thu nhập cao; Hàn Quốc phát triển công nghiệp văn hóa từ những năm 1990, hiện đạt doanh thu xuất khẩu nội dung khoảng 16 tỷ USD mỗi năm.

Từ kinh nghiệm quốc tế, nhiều mô hình cho thấy giá trị cốt lõi của kinh tế lifestyle nằm ở việc xây dựng phong cách sống hơn là quảng bá sản phẩm. Ông Stefano Canali, Chủ tịch kiêm CEO Canali (thương hiệu âu phục thủ công Ý) nhấn mạnh triết lý "xa xỉ trong im lặng" - cách tiếp cận phổ biến tại Ý, nơi các thương hiệu hạn chế phô trương mà tập trung kiến tạo một lối sống tinh tế, để người mua cảm nhận sự phù hợp và được chăm sóc trong từng chi tiết.

Ở một lát cắt khác, Hàn Quốc cũng là ví dụ điển hình về việc biến văn hóa thành ngành công nghiệp có giá trị xuất khẩu. Sự lan tỏa của Hallyu – từ phim ảnh, âm nhạc đến thời trang – không chỉ tạo sức hút toàn cầu mà còn trở thành nền tảng để doanh nghiệp nước này định vị thương hiệu ở tầm khu vực. Đây được xem là kinh nghiệm đáng chú ý cho doanh nghiệp Việt trong hành trình xây dựng bản sắc và giá trị dài hạn.

Yêu cầu về nguồn nhân lực và quy hoạch đồng bộ

TP. HCM vốn có lợi thế là trung tâm dịch vụ – thương mại lớn nhất cả nước, với tổng mức bán lẻ – dịch vụ 11 tháng năm 2024 đạt khoảng 1,75 triệu tỷ đồng, tăng 15,4% so với cùng kỳ, phản ánh nhu cầu tiêu dùng đô thị mở rộng mạnh mẽ. Các lĩnh vực trải nghiệm như du lịch, giải trí, sự kiện đều ghi nhận mức tăng trưởng hai chữ số. Dù tiềm năng lớn, kinh tế lifestyle tại TP. HCM vẫn cần sự đầu tư bài bản và chiến lược dài hạn. 

Theo PGS.TS. Đỗ Phú Trần Tình, Viện trưởng Viện Phát triển Chính sách, Đại học Quốc gia, để nền kinh tế này phát triển một cách đồng bộ và bền vững, công tác quy hoạch phải kết hợp hài hòa nhiều yếu tố: hạ tầng, không gian văn hóa, giao thông xanh – tiện lợi, cùng các khu vực sống tiện ích và văn minh, tạo nền tảng cho một đô thị năng động, hiện đại.

Cùng với đó cơ chế chính sách phải thông thoáng, phải hỗ trợ và thúc đẩy doanh nghiệp, đặc biệt trong nghiên cứu, phát triển khoa học và đổi mới sáng tạo.

Ông Lê Trí Thông cũng nhấn mạnh yếu tố liên kết trong kinh tế lifestyle. Theo ông, điểm chung của các quốc gia thành công là tư duy hệ sinh thái: không một ngành hay doanh nghiệp nào có thể phát triển độc lập. Thành công đến từ việc kết nối - khi thời trang gặp du lịch, ẩm thực gặp truyền thông, nghệ thuật gặp công nghệ. Trong bối cảnh này, ông Thông chỉ ra TP. HCM có lợi thế lớn để thu hút tri thức, vốn và chuẩn mực sáng tạo mới, mở ra cơ hội hiếm có chuyển mình từ trung tâm sản xuất sang trung tâm sáng tạo của khu vực. Sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng, lực lượng lao động trẻ năng động cùng dịch chuyển của chuỗi giá trị toàn cầu đang tạo đà thuận lợi.

"Tuy nhiên chỉ khi TP. HCM có chiến lược rõ ràng, sự đồng hành của doanh nghiệp và vai trò dẫn dắt của chính quyền, nền kinh tế sáng tạo mới thực sự trở thành động lực tăng trưởng mới của TP. HCM", ông Thông nhấn mạnh.

Ông Phạm Đức Hải, nguyên Phó Chủ tịch HĐND TP. HCM cũng chỉ ra ba hiệu ứng then chốt để thúc đẩy kinh tế lifestyle. Thứ nhất, theo ông Hải là "hiệu ứng cánh bướm" - Nhà nước tạo ra sự lan tỏa, khởi xướng xu hướng. Thứ hai, theo ông Hải, "hiệu ứng mỏ neo" sẽ tạo ra chuẩn mực so sánh, giúp mọi người nhận thức giá trị. Bên cạnh đó, "hiệu ứng sở hữu" cũng sẽ đảm bảo mỗi cá nhân thấy được lợi ích cụ thể khi tham gia.

Theo ông Hải, để nền kinh tế lifestyle phát triển bền vững, TP. HCM cần tăng cường liên kết chuỗi ngành, cải thiện kết nối giữa các bên, đồng thời đổi mới phương thức quảng cáo để tiếp cận từng cá nhân, giúp họ nhận thấy lợi ích trực tiếp. Song song, các sự kiện văn hóa, giải trí cần được tổ chức và khai thác tối đa, vừa là công cụ lan tỏa, vừa hình thành thị trường, góp phần tạo nên nền kinh tế lifestyle năng động và bài bản.

Quang Đăng