Từng cấm xuất khẩu do thiếu hụt, Ấn Độ lại ‘phả hơi nóng’ lên gạo Thái Lan và Việt Nam: Nguồn cung tăng cao gấp 4 lần, sắp đón vụ mùa bội thu mới

Ấn Độ – quốc gia sản xuất và xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới – đang phân bổ lượng gạo kỷ lục cho sản xuất ethanol trong bối cảnh nước này đối mặt với tồn kho gạo chưa từng có và dự kiến sẽ tiếp tục tăng trong niên vụ mới. Động thái này đánh dấu sự chuyển hướng trái ngược so với giai đoạn thiếu hụt trước đây từng khiến Chính phủ ban hành lệnh hạn chế xuất khẩu.

Theo Reuters, Tổng công ty Lương thực Ấn Độ (FCI) – cơ quan nhà nước nắm giữ khoảng một nửa lượng lúa được mua từ nông dân – đã phân bổ 5,2 triệu tấn gạo để sản xuất ethanol trong niên vụ 2024/25, tương đương gần 9% lượng gạo xuất khẩu toàn cầu. Con số này tăng vọt so với chưa đến 3.000 tấn được sử dụng vào năm trước.

Tính đến ngày 1/6, lượng gạo dự trữ của FCI, bao gồm cả lúa chưa xay xát, đạt mức kỷ lục 59,5 triệu tấn – cao gấp hơn 4 lần so với mục tiêu dự trữ 13,5 triệu tấn của Chính phủ vào ngày 1/7.

"Ưu tiên hàng đầu của chúng tôi là đảm bảo an ninh lương thực. Nhưng do lượng gạo tồn kho vượt xa nhu cầu trong nước, chúng tôi quyết định chuyển một phần sang sản xuất ethanol," một quan chức cấp cao của Chính phủ cho biết.

Việc bổ sung gạo làm nguyên liệu sản xuất ethanol không chỉ giúp giảm áp lực lên kho dự trữ mà còn hỗ trợ Ấn Độ tiến gần hơn đến mục tiêu đầy tham vọng: nâng tỷ lệ pha trộn ethanol vào xăng lên 20% vào năm 2025/26. Tính đến tháng trước, tỷ lệ pha trộn đạt mức 19,8%, tăng mạnh so với 14,6% của năm ngoái.

Nguyên nhân chủ yếu thúc đẩy xu hướng này là do nguồn cung mía (nguyên liệu truyền thống chiếm tới 80% sản lượng ethanol) sụt giảm nghiêm trọng vì hạn hán kéo dài trong năm 2023. Điều này khiến Ấn Độ, quốc gia tiêu thụ đường lớn nhất thế giới, phải cắt giảm mạnh lượng đường chuyển đổi thành ethanol.

Hiện FCI đang bán gạo với giá 22.500 rupee Ấn Độ/tấn (khoảng 262 USD), trong khi giá ethanol từ gạo được các công ty dầu mỏ mua ở mức 58,5 rupee/lít. Nhiều doanh nghiệp trong ngành cho rằng mức giá này chưa đủ hấp dẫn để mở rộng sản xuất.

Theo ông Akshay Modi, Giám đốc điều hành của Modi Naturals Ltd – một nhà sản xuất ethanol, lợi nhuận hiện tại chưa đủ để thúc đẩy các nhà máy đầu tư thêm vào chế biến ethanol từ gạo. Trong khi đó, bà Arushi Jain – Thư ký chung Hiệp hội các nhà sản xuất ethanol ngũ cốc – đề xuất Chính phủ nên giảm giá gạo hoặc tăng giá mua ethanol để thúc đẩy hoạt động chuyển đổi.

Về sản lượng, ông BV Krishna Rao – Chủ tịch Hiệp hội Xuất khẩu gạo Ấn Độ – cho biết nước này có thể tiếp tục thu hoạch một vụ mùa bội thu vào tháng 10 tới nhờ mưa gió mùa dồi dào, đưa tổng sản lượng gạo năm 2024/25 lên mức kỷ lục 149 triệu tấn.

Tuy nhiên, khả năng gia tăng xuất khẩu của Ấn Độ vẫn bị giới hạn do nước này hiện đã chiếm tới hơn 40% thị phần xuất khẩu gạo toàn cầu. Từ khi dỡ bỏ lệnh cấm hồi tháng 3, xuất khẩu gạo của Ấn Độ được dự báo sẽ tăng gần 25% trong năm 2025, lên mức kỷ lục 22,5 triệu tấn – gây áp lực cạnh tranh lớn đối với các nước xuất khẩu khác như Thái Lan và Việt Nam.

Ông Himanshu Agrawal, Giám đốc điều hành công ty xuất khẩu gạo Satyam Balajee, nhận định lượng tồn kho tăng sẽ buộc chính phủ phải tiếp tục phân bổ thêm gạo cho sản xuất ethanol trong niên vụ tới: "Chính phủ sẽ gặp khó khăn trong việc tiêu thụ hết lượng gạo đã mua từ nông dân."

Như Quỳnh