Việt Nam sở hữu 'siêu trái cây' khiến người Trung Quốc siêu mê: xuất khẩu số 1 thế giới, diện tích trồng hơn 55.000 ha

Theo số liệu thống kê từ Tổng cục Hải quan, trị giá xuất khẩu quả thanh long của Việt Nam trong quý III/2025 đạt gần 109 triệu USD, tăng 10,8% so với tháng quý III/2024. Lũy kế 9 tháng đầu năm, Việt Nam thu về 397 triệu USD, tăng nhẹ 1,6% so với cùng kỳ năm 2024. Dù không tăng trưởng cao như trước nhưng thanh long vẫn giữ vị thế loại quả xuất khẩu lớn thứ 2 của Việt Nam, chỉ đứng sau sầu riêng.

Việt Nam từ lâu đã khẳng định vị thế dẫn đầu trên bản đồ nông sản thế giới với trái thanh long. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu đạt 600 triệu USD, chiếm tới hơn 85% thị phần toàn cầu. Với sản lượng hơn 1 triệu tấn mỗi năm, thanh long đã trở thành mặt hàng mang lại giá trị kinh tế cao cho đất nước. Ở nhiều nước nhập khẩu như Hàn Quốc, Nhật Bản, trái thanh long tươi từ Việt Nam được chế biến thành đa dạng sản phẩm, giá trị thương mại tăng gấp 5-7 lần so với xuất thô.

Tính đến năm 2024, Việt Nam duy trì diện tích trồng thanh long khoảng 55.000 đến 60.000 ha, phân bố chủ yếu ở khu vực duyên hải Nam Trung Bộ và đồng bằng sông Cửu Long. Trong đó, Bình Thuận (cũ, nay thuộc Lâm Đồng) tiếp tục giữ vai trò là "thủ phủ thanh long" của cả nước với gần 28.000 ha. Sản lượng hàng năm tại đây vượt 550.000 tấn, nhờ điều kiện khí hậu khô nóng phù hợp và hệ thống tưới tiêu chủ động. Khu vực này cũng đi đầu trong việc áp dụng các tiêu chuẩn nông nghiệp bền vững, với hơn 9.500 ha đạt chuẩn VietGAP và khoảng 350 ha đạt chuẩn GlobalGAP.

Tại vùng đồng bằng sông Cửu Long, tỉnh Tiền Giang (cũ, nay thuộc Đồng Tháp) nổi bật với khoảng 8.600 ha thanh long chuyên canh, trong đó phần lớn là thanh long ruột đỏ – giống được ưa chuộng vì có độ đường cao và màu sắc bắt mắt. Các khu vực như Chợ Gạo, Gò Công Tây và Gò Công Đông là vùng sản xuất trọng điểm, với nhiều mô hình canh tác theo hướng hữu cơ, đáp ứng tiêu chuẩn kiểm dịch thực vật từ các đối tác nhập khẩu.

Long An (cũ, nay thuộc Tây Ninh) cũng đóng vai trò quan trọng, chiếm khoảng 15% tổng diện tích trồng thanh long cả nước. Nơi đây nổi bật với việc ứng dụng công nghệ chiếu sáng ban đêm để xử lý ra hoa trái vụ, giúp nông dân chủ động thời vụ, cung ứng hàng hóa quanh năm và nâng cao giá trị kinh tế trên cùng đơn vị diện tích.

Ngoài ra một số tỉnh như Vĩnh Long, Tây Ninh, Bà Rịa – Vũng Tàu (cũ, nay thuộc TP HCM) cũng đang mở rộng vùng trồng thanh long theo hướng bền vững, từng bước hình thành các chuỗi liên kết sản xuất – tiêu thụ phục vụ xuất khẩu.

Hiện nay, hai loại thanh long chính được đưa ra thị trường quốc tế là thanh long ruột trắng và thanh long ruột đỏ. Trong đó, ruột đỏ đang dần chiếm ưu thế tại các thị trường cao cấp nhờ màu sắc bắt mắt, độ đường cao và khả năng bảo quản vượt trội.

Tuy nhiên, ngành hàng này đang tồn tại một thách thức lớn khi có đến 80% sản lượng được xuất khẩu sang Trung Quốc, tạo ra sự phụ thuộc và nhiều rủi ro tiềm ẩn từ những thay đổi chính sách của thị trường này. Đặc biệt là Trung Quốc đã trồng thành công thanh long, diện tích đã vượt 67.000ha, với sản lượng khoảng 1,6 triệu tấn.

Trước thực trạng đó, việc đa dạng hóa thị trường được xem là yêu cầu cấp thiết, trong đó Mỹ nổi lên như một điểm đến đầy hứa hẹn. Hiện Mỹ chiếm gần 10% kim ngạch xuất khẩu thanh long của Việt Nam và có tiềm năng tăng trưởng rất lớn. 

Một trong những nỗ lực quan trọng nhất là đề xuất của Bộ Nông nghiệp và Môi trường do Thứ trưởng Hoàng Trung dẫn đầu trong buổi làm việc với Cục Kiểm dịch Động thực vật Mỹ (APHIS). Phía Việt Nam đã đề xuất Mỹ công nhận phương pháp xử lý thanh long bằng hơi nước nóng, một quy trình được cho là sẽ giảm đáng kể chi phí và đơn giản hóa thủ tục cho các nhà xuất khẩu. Nếu được chấp thuận, đây sẽ là một bước tiến lớn giúp tăng kim ngạch thương mại.

Khánh Vy