Hôm 4/7, Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) ước tính với tốc độ hiện tại, năm 2040 sẽ có 5,91 triệu người nước ngoài làm việc tại Nhật Bản. Con số này thiếu gần 1 triệu so với lượng lao động cần thiết để duy trì mục tiêu tăng trưởng 1,24% hàng năm, trong bối cảnh dân số giảm.
Khoảng cách cung - cầu này lớn gấp đôi ước tính trước đó của JICA năm 2022. Họ giải thích kinh tế tăng trưởng đến một mức độ nhất định sẽ làm gia tăng lao động di cư đến các nước phát triển. Tuy nhiên, nền kinh tế châu Á này hiện tăng trưởng chậm đi nên ít người muốn ra nước ngoài làm việc.
Tính đến tháng 10/2023, lượng người nước ngoài làm việc ở Nhật tăng gấp 4 lần trong 15 năm, lên 2,05 triệu người, tương đương 3% lực lượng lao động. Chính phủ Nhật đã mở rộng visa công việc, đồng thời tuyên truyền để người dân chấp nhận lao động nhập cư dễ dàng hơn.
Hàn Quốc và Đài Loan (Trung Quốc) hiện cũng muốn thu hút người nước ngoài, để củng cố lực lượng lao động. Trong khi đó tại Nhật, dựa trên dữ liệu trước đây của Cơ quan Dịch vụ Di trú (ISA), nghiên cứu của JICA dự báo 62,3% lao động nước ngoài sẽ rời đi trong vòng 3 năm tới.
Nguy hiểm hơn, bản thân lao động trong nước cũng đang muốn rời bỏ thành phố và xuất ngoại. Trong bối cảnh cơ hội việc làm suy yếu, giới trẻ Nhật Bản dần chuyển hướng ra thị trường nước ngoài.
Takeshi Fukumoto, đến từ quận Nara, đã xin được thị thực và chuyển đến Toronto làm nhà hàng. Thu nhập một giờ rơi vào khoảng 22 đô la Canada. Trung bình làm việc 40 giờ/tuần.
“Mặc dù thời gian làm việc ngắn ngủi nhưng tôi kiếm được rất nhiều tiền”, anh nói. “Nếu tính cả tiền tip, thu nhập hàng tháng của tôi là hơn 400.000 yên”.
“Khi đồng yên tiếp tục suy yếu, ngày càng có nhiều người cố gắng kiếm tiền ở nước ngoài”, đại diện của Hiệp hội lao động Nhật Bản nói và cho biết điểm đến phổ biến nhất là Úc.
Theo chính phủ nước này, 14.398 người Nhật đã được cấp thị thực làm việc trong kỳ nghỉ trong năm kết thúc vào tháng 6 năm 2023, con số cao nhất kể từ năm 2006. Một đại diện hiệp hội lao động cho biết, mức lương tối thiểu theo giờ tại Úc là 23,23 đô la Úc (tương đương 15,27 USD). Nhiều người thậm chí tiết kiệm được 1 triệu đến 2 triệu yên mỗi năm bằng cách làm việc tại các nhà hàng, cửa hàng may mặc hoặc trang trại.
Tuy nhiên, du học - bước đầu tiên để có được một công việc ổn định tại nước ngoài - vẫn là một điều gì đó khá thách thức đối với sinh viên Nhật Bản.
TOEFL iBT, bài kiểm tra trình độ tiếng Anh cần thiết để đi du học Mỹ, có giá 245 USD, tương đương gần 40.000 yên theo tỷ giá hiện tại và gấp khoảng 5 lần so với bài kiểm tra tiếng Anh Toeic trị giá 7.810 yên. Chi phí sinh hoạt cũng đang tăng lên.
“Có lẽ tôi nên đổi tiền sớm hơn”, Mako Watanabe, một cư dân Tokyo, người đã tốt nghiệp đại học vào tháng 3, hiện đang làm việc bán thời gian để chuẩn bị đi du học Hàn Quốc, cho biết.
Tình thế trở nên tiến thoái lưỡng nan khi đi du học không được, ở trong nước cũng chẳng xong. Doanh nghiệp Nhật Bản thì tiếp tục phải đối mặt với tình trạng thiếu nhân viên toàn thời gian.
Theo Bộ Nội vụ và Truyền thông Nhật Bản (MIC), số lượng lao động không thường xuyên ở Nhật đạt tổng cộng 21,01 triệu người vào năm 2022, tăng 260.000 người so với năm trước. Số lượng nhân viên chính thức chỉ tăng 10.000 người, đẩy tỉ lệ người lao động không thường xuyên lên 36,9%. Nguyên nhân là do nhiều người lao động ngắn hạn bị sa thải sau cuộc biến động tài chính toàn cầu.
Thực tế này khác xa so với khoảng 10 năm trước đây, khi mức lương tiềm năng tại các công ty Nhật Bản được coi là điểm sáng để thu hút nhân tài. Ông Sampei nói: “Việc đồng yên mất giá gần đây là đòn giáng cuối cùng”.
Mức lương của Nhật Bản vốn thấp hơn so với các nước phát triển. Theo dữ liệu mới nhất từ Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế, mức lương trung bình của Nhật Bản tính bằng đồng USD chỉ đứng thứ 25 trong tổng số 38 quốc gia, tức tụt lại phía sau cả những nước như Slovenia và Lithuania. Với sự mất giá gần đây của đồng yên, tiền lương cho sinh viên nước ngoài thậm chí còn tệ hơn trước.
Được biết, vấn nạn dân số già Nhật Bản đã khiến nhiều doanh nghiệp phải đau đầu giải quyết bài toán lao động. Đầu năm 2023, chính phủ cam kết chi 3,5 nghìn tỷ Yên (23,6 tỷ USD) nhằm tăng tỷ lệ sinh, song bản chất thiếu hụt lao động sẵn có vẫn thách thức phía các nhà tuyển dụng.
Dữ liệu từ Trung tâm việc làm thuộc Chính phủ Nhật Bản cho thấy, số người từ 65 tuổi trở lên đang tìm kiếm việc ở Nhật Bản đã tăng gần gấp đôi trong thập kỷ qua, từ 140.000 người lên 256.000 người. Luật Lao động Nhật Bản quy định các công ty phải tuyển dụng lao động đến 65 tuổi. Với những người từ 65 - 70 tuổi, các công ty chỉ được khuyến khích cung cấp việc làm.
Theo: Nikkei Asia, The Japan Times
