Câu lạc bộ Nhà báo Chứng khoán đã tổ chức công bố 10 sự kiện, vấn đề chứng khoán nổi bật năm 2023. Đây là hoạt động thường niên được câu lạc bộ tổ chức từ khi thành lập đến nay trên cơ sở bình chọn của các thành viên.
1. Thủ tướng chỉ đạo quyết liệt triển khai các giải pháp nâng hạng thị trường
Công điện số 1360/CĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 13/12/2023 yêu cầu Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ Kế hoạch và Đầu tư và các cơ quan liên quan quyết liệt triển khai các nhiệm vụ, giải pháp cần thiết để nâng hạng TTCK Việt Nam từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi trong thời gian sớm nhất, nhằm thu hút vốn đầu tư nước ngoài, các quỹ đầu tư tổ chức; kịp thời, chủ động báo cáo cấp có thẩm quyền đối với những vấn đề vượt thẩm quyền. Nâng hạng TTCK là 1 trong 7 mục tiêu được Chính phủ đặt ra trong lộ trình tái cấu trúc, phát triển thị trường đến năm 2025.
2. Ra mắt hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ
Sau chỉ khoảng 9 tháng “chạy đua với thời gian” chuẩn bị, thị trường giao dịch thứ cấp trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) riêng lẻ chính thức vận hành từ ngày 19-7-2023 tại Sở GDCK Hà Nội (HNX). Đây được xem là một dấu mốc quan trọng trong chặng đường phát triển thị trường TPDN tại Việt Nam theo hướng minh bạch, lành mạnh, bền vững hơn.
Sau hơn 5 tháng vận hành, thị trường giao dịch trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ cho thấy hoạt động ổn định, an toàn và thanh khoản ngày càng tích cực. Tính đến hết tháng 11/2023, đã có 760 mã trái phiếu của 206 tổ chức phát hành đăng ký giao dịch với giá trị 519,4 nghìn tỷ đồng. Về thanh khoản, tính từ ngày 19/7 - 25/12/2023, tổng giá trị giao dịch đã đạt 189.976 tỷ đồng, thanh khoản bình quân phiên đạt trên 1.600 tỷ đồng/phiên.
3. Thị trường chứng khoán bị ảnh hưởng mạnh bởi lãi suất, biến động tỷ giá
Từ tháng 3, NHNN khởi động tiến trình giảm lãi suất, đi ngược lại xu hướng tăng lãi suất trên toàn thế giới. Tuy nhiên việc giảm lãi suất mạnh tay cũng đưa đến hệ quả đồng USD trong nước tăng giá mạnh kết hợp với xu hướng tăng của thế giới do FED tiếp tục tăng lãi suất.
Biến động tỷ giá đã khiến dòng vốn ngoại chảy ngược khỏi thị trường chứng khoán Việt Nam với quy mô lớn. Ngày 21/9/2023, NHNN thực hiện phát hành tín phiếu để hỗ trợ tỷ giá khiến thị trường chứng khoán rơi vào xu hướng điều chỉnh kéo dài. Ngày 8/11, đợt phát hành tín phiếu kết thúc, Fed dừng tăng lãi suất, tỷ giá trong nước đạt đỉnh và thị trường chứng khoán ổn định trở lại.
4. Làm sạch số liệu tài khoản
Tháng 11, lần đầu tiên số liệu tài khoản đầu tư chứng khoán được ghi nhận sụt giảm đột ngột khi hơn 545.000 tài khoản bị xóa khỏi hệ thống và số bị xóa lớn gấp nhiều lần số tài khoản mở mới. Nguyên nhân là các công ty chứng khoánbắt đầu quá trình làm sạch số liệu tài khoản, đặc biệt xử lý các “di sản” từ thời kỳ đầu khi thị trường đón nhận các tài khoản mở trong giai đoạn cổ phần hóa bao gồm tài khoản của người lao động; tài khoản giao dịch trên thị trường OTC.
5. Doanh nghiệp Việt lên sàn chứng khoán ngoại
Ngày 15/8, cổ phiếu của công ty Vinfast chính thức được giao dịch trên sàn Nasdaq Global Select Market (Mỹ), sau khi hoàn tất giao dịch hợp nhất kinh doanh với Black Spade Acquisition Co. Sự kiện này đánh dấu việc lần đầu tiên ghi nhận một doanh nghiệp Việt Nam thông qua niêm yết cửa sau trực tiếp lên sàn giao dịch chính thức tại Mỹ (sàn Nasdaq).
Sau sự kiện niêm yết của VinFast, một doanh nghiệp khác là VNG cũng có kế hoạch lên sàn Nasdaq thông qua cổ đông lớn VNG Limited có trụ sở tại Cayman.
6. Vốn ngoại chảy ngược
Năm 2023 là năm thứ 2 TTCK Việt Nam ghi nhận mức bán ròng kỷ lục của nhà đầu tư nước ngoài. Năm 2021, khối ngoại bán ròng khoảng 2,3 tỷ USD là mức cao nhất trong lịch sử thị trường. Tính đến cuối tháng 12 tổng giá trị bán ròng toàn bộ 3 sàn là hơn 24.000 tỷ đồng, trong đó bán ròng trên sàn HoSE đạt hơn 25.700 tỷ đồng. Việc dòng vốn ngoại bán ròng lớn không chỉ dưới tác động của yếu tố tỷ giá mà còn nằm trong sự dịch chuyển dòng vốn chung trên toàn cầu khi các quỹ đầu tư phân bổ lại thị trường.
7. Thị trường TPDN hạ cánh mềm
Bong bóng nợ TPDN phát hành riêng lẻ “phát nổ” năm 2022 dẫn đến mối lo ngại về sự đổ vỡ dây chuyển của thị trường này trong năm 2023. Tuy nhiên với các quyết sách kịp thời và linh hoạt, thị trường TPDN riêng lẻ được cho là đã “hạ cánh mềm” trong năm 2023. Điểm nhấn của thị trường TPDN riêng lẻ năm qua là sự ra đời kịp thời của Nghị định 08/2023/NĐ-CP đã cho phép các tổ chức phát hành đạt được nhiều thỏa thuận với trái chủ kéo dài kỳ hạn trái phiếu đã phát hành; cũng như tạo điều kiện cho các tổ chức phát hành thanh toán gốc, lãi trái phiếu bằng tài sản khác.
Ngoài ra, Ngân hàng Nhà nước cũng đã ban hành Thông tư số 03/2023/TT-NHNN quy định ngưng hiệu lực thi hành khoản 11 Điều 4 Thông tư số 16/2021/TT-NHNN, trong đó cho phép ngân hàng được mua lại trái phiếu chưa niêm yết đã bán trước đây mà không bị hạn chế về thời gian với điều kiện trái phiếu đó đáp ứng các điều kiện nêu tại Khoản 4, Thông tư 16)... Đây là những quy định được cho là “cứu nguy” dòng tiền trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ.
Theo số liệu từ Bộ Tài chính, lũy kế từ đầu năm tới 25/12/2023, trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ sơ cấp có 79 doanh nghiệp đã phát hành với khối lượng 245,9 nghìn tỷ đồng, giảm 35,6% so với cùng kỳ năm 2022.
8. Hủy niêm yết bắt buộc và vắng bóng doanh nghiệp niêm yết mới
Năm 2023 có số lượng cổ phiếu niêm yết mới rất thấp do ảnh hưởng của diễn biến thị trường kém khả quan. Trong khi đó kết quả kinh doanh thua lỗ liên tục cũng như nhiều vi phạm công bố thông tin khiến hàng loạt doanh nghiệp phải hủy niêm yết bắt buộc và chuyển sàn.
Theo số liệu từ HoSE, trong năm 2023 sàn này chỉ niêm yết mới 5 cổ phiếu trong khi đó có 13 mã cổ phiếu bị hủy niêm yết bắt buộc với khối lượng 1,42 tỷ cổ phiếu.
Sàn HNX chỉ có 4 cổ phiếu niêm yết mới trong khi hủy niêm yết tới 17 mã.
9. Mạnh tay hơn với các vi phạm hành chính
Theo số liệu từ cơ quan quản lý, tính từ đầu năm tới đầu tháng 12 đã ban hành 409 quyết định xử phạt với tổng số tiền phạt khoảng gần 37 tỷ đồng. Một số vụ việc xử phạt áp dụng hình thức xử phạt bổ sung, biện pháp khắc phục hậu quả như: đình chỉ giao dịch, buộc huỷ bỏ thông tin hoặc cải chính thông tin, buộc từ bỏ quyền biểu quyết. Đối với các vụ việc nổi cộm trên thị trường, có dấu hiệu tội phạm, cơ quan quản lý cũng đã chủ động phối hợp chặt chẽ với cơ quan công an trong điều tra, xác minh, làm rõ, xử lý theo quy định pháp luật.
10. Phát hành cổ phiếu huy động vốn giảm mạnh
Năm 2023 là năm trầm lắng của hoạt động huy động vốn sau giai đoạn 2021-2022 bùng phát với con số kỷ lục. Theo số liệu đến cuối tháng 10, huy động vốn thông qua chào bán cổ phiếu đạt 50.527 tỷ đồng. Ngoài ra trong năm 2023 chỉ có 3 thương vụ IPO, trong đó duy nhất 1 thương vụ thành công, tổng số lượng cổ phần đấu giá thành công đạt 120 triệu cổ phần, tương ứng với giá trị gần 2.600 tỷ đồng.
Số lượng IPO thấp chủ yếu là do quy trình phê duyệt IPO và niêm yết được thắt chặt. Hoạt động chào bán cổ phiếu huy động vốn thấp một phần đến từ diễn biến thị trường kém tích cực trong năm 2023 và thanh khoản sụt giảm.
